Invullen voor de ander doen we allemaal. Of we dat nu leuk vinden of niet. Het is gewoon wat onze hersenen doen. Onze hersenen vullen volautomatisch de lege gaten in de informatie in. Niks aan te doen en jammer dan dus? Nee, niet helemaal. Want hoewel we dus volautomatisch invullen voor de ander, kunnen we ons dat mechanisme wel bewust worden. En vanuit dat bewustzijn andere keuzes maken. Bijvoorbeeld de keuze om bij de ander te checken of het klopt wat jij voor de ander aan het invullen bent. Goede communicatie tussen zender en ontvanger vraagt nogal wat… Tussen wat je zegt en wat er ontvangen wordt kan veel mis gaan. Hoe komt dat?
Ruis op de lijn
Heel lang heb ik er zelf ook nooit bij stil gestaan dat bijvoorbeeld datgene wat ik zei door een ander heel anders opgevat zou kunnen worden. Ik dacht heel naïef dat iedereen toch dacht zoals ik. Totdat ik (inmiddels al weer heel lang geleden) in de een of andere communicatietraining (geen idee meer welke) een model voorgeschoteld kreeg waarin klip en klaar duidelijk werd gemaakt dat er tussen zender en ontvanger veel ruis op de lijn kan ontstaan. Kijk maar naar onderstaand plaatje, waarin je kunt zien langs welke weg onze reis tussen zender en ontvanger verloopt. Er zijn heel veel plekken waarop we invullen voor de ander en uitgaan van wat voor ons waar is.
Filters in de waarneming
Zoals uit bovenstaand plaatje naar voren komt kun je zien dat zowel zender als ontvanger via allerlei verschillende filters waarnemen, luisteren en ontvangen. Het was dus niet zo dat datgene wat ik dacht ook logischerwijs voor een ander zo was. Als je bv. van honden houdt kijk en luister je heel anders naar een gesprek over honden, dan wanneer je zoals ik een aantal keer bent gebeten door een hond en als gevolg daarvan honden nog zo leuk niet vindt. Je waarneming kleurt er door. En je waarneming wordt door nog veel meer dingen gekleurd. Zo is het belangrijk je te realiseren dat we allemaal door hoe we in onze vroege jeugd geprogrammeerd zijn betekenis geven aan wat we ervaren. Maar die betekenis is voor ons allemaal anders. Iemand die opgroeit bv in een gezin waarin muziek belangrijk is, zal heel anders naar muziek kijken dan iemand die niet met muziek is opgegroeid. Iemand die in de voetbal scene is opgegroeid geeft weer andere betekenis aan wat er gebeurt dan iemand die is opgegroeid in een gezin waarin veel over politiek en maatschappelijke zaken werd gediscussieerd. Daarbij komt ook nog dat taal altijd een weergave is van de realiteit, maar nooit de realiteit zelf is. Je kunt dat vergelijken met: De kaart is niet het gebied. De kaart is een weergave van een gebied, maar die kaart geeft nooit de ervaring van het gebied weer. En dan nog het gebied ervaar je ook weer langs allerlei filters. Wat ik er maar mee wil zeggen is dat het belangrijk is om je bewust te zijn van het feit dat dat zo is. Weet je dat het zo werkt, dan ga je heel anders naar hetzelfde luisteren en zul je ook in staat zijn veel beter verbinding te maken met anderen. Als je je dat niet bewust bent, dan ga je automatisch invullen voor de ander. Volkomen onbewust ga je er dan vanuit dat wat jij denkt dat waar is, voor de ander ook waar is. Hoe werkt dat?
Automatische hersenen
In je hersenen zit een deel dat de automatische hersenen wordt genoemd, wat er voor zorgt dat je in staat bent om dingen op te slaan, te reproduceren en te automatiseren. Gelukkig maar... Want dat levert je op dat je je niet steeds opnieuw hoeft voor te stellen aan de ander en dat je niet iedere dag opnieuw hoeft te leren om je tanden te poetsen. Maar dat je kunt leren om daar een patroon, een automatisme van te maken.
Leervermogen
Dat heeft natuurlijk vele voordelen, maar ook een aantal nadelen. De voordelen zitten vooral in het leereffect wat je er door kunt creëren. Nadeel ontstaat bijvoorbeeld als je jezelf iets niet op een effectieve manier hebt aangeleerd. Je komt dan met een programmaatje in je hersenen te zitten, dat voor een bug zorgt in de uitvoering van bepaalde zaken. Om te kunnen leren, generaliseren we onder andere veel van die informatie. Dat is op zich ook weer handig zolang je je er maar wel van bewust bent dat je aan het generaliseren bent.
Generaliseren
Generaliseren doen we allemaal en allemaal op allerlei verschillende manieren. Op zich is dat ook dikke prima. We gebruiken bv. woorden als altijd, allemaal, overal, nooit, iedereen, niemand, totaal, niets, alles, etc. Dit zijn alleen wel woorden die een soort van universele geldigheid veronderstellen die in de praktijk meestal niet op gaat. Als je je niet bewust bent van het feit dat het een generalisatie is, zou je de niet effectieve conclusie kunnen trekken dat dat een stuk werkelijkheid is. Dat het altijd en overal 'waar' is. Door die woorden te gebruiken veronderstel je een soort algemene geldigheid die er altijd en overal is. En dat is meestal niet terecht. Het is een geconstrueerd idee van je denken. Als je bij de ander opmerkt dat hij of zij aan het invullen voor de ander is en daarbij ook aan het generaliseren, dan kun je dat prima tackelen door de ander te vragen naar: Altijd? Overal? Nooit? Bedoel je echt altijd? Je zult merken dat het vrijwel nooit opgaat dat iets zo absoluut geldig is, dat het altijd of nooit geldt. Zo kun je iets wat voor jou niet als 'waar' voelt, maar wel door de ander als zodanig wordt gebracht als het ware ontmaskeren als een generalisatie en als iets dat de ander voor jou aan het invullen is.
Beperking van mogelijkheden
Een andere generalisatie is wat beperking van je mogelijkheden wordt genoemd, zoals: Dat kan niet. Het is onmogelijk. Als je dat soort uitspraken lukraak voor waar aanneemt, dan mis je meestal veel kansen en mogelijkheden. Vragen die je in een dergelijke situatie dan ook zowel aan jezelf als aan de ander kunt stellen zijn: Wat zou het wel mogelijk kunnen maken? Wat heb ik of jij nodig om het toch te laten gebeuren? Wat houdt je tegen? Of: Wat zou er gebeuren als je het wel doet? Je gaat dan bij de ander na welke drempels of barrières hij of zij voor zichzelf opwerpt. Opmerkingen die een beperking van mogelijkheden in zich hebben zorgen ervoor dat het gesprek daarover ook in veel gevallen stil komt te liggen. Het werpt een blokkade op in de communicatie. En ook hier geldt weer: Dat wat voor de ander als onmogelijk wordt ervaren hoeft dat voor jou niet te zijn en andersom. Ook hierin zit weer een stuk invullen voor de ander waarbij er in de communicatie een algemene geldigheid wordt gelegd die er niet is of niet hoeft te zijn.
Noodzaak suggereren
Beperkingen die een bepaalde noodzaak suggereren, staan een effectieve communicatie ook vaak in de weg. Let maar eens op: Als jij of de ander zegt dat je iets moet doen, of moet hebben…. Wat roept het woord moeten voor gevoel op bij je? Moeten veronderstelt een noodzaak zonder keuze, terwijl er feitelijk altijd keuze is. Hoe vervelend de situatie ook is, je hebt altijd keuze. Alleen... Je wilt misschien niet altijd de consequenties van die keuze. Als iemand zegt: Ik moet dat hebben, of: Ik moet dat doen, dan kun je bijvoorbeeld aan de ander vragen wat de consequenties zijn als het niet zou gebeuren of hij of zij dat niet zou hebben/krijgen. Of wat de consequenties zouden zijn als hij of zij dat niet zou doen. Je vraagt daarmee naar wat de (ongewenste) consequenties zijn die de ander voorziet en niet wil. Consequenties waardoor de ander denkt (of misschien jij zelf denkt) dat je geen keuze hebt. Je hebt misschien keuze uit twee 'kwaden', maar wel altijd keuze.
Nominalisaties
Dan zijn er nog nominalisaties. Nominalisaties zijn woorden die een proces beschrijven. Een proces wat alleen in woorden bestaat maar feitelijk en fysiek niet bestaat, zoals bijvoorbeeld de woorden communicatie en transport. Ik doe in bepaalde trainingen vaak een oefening waarbij ik de deelnemers vraag om op te schrijven welke vijf betekenissen zij geven aan het woord bloemkool. Laten we wel zijn, de kans is reëel dat we allemaal wel eens een bloemkool hebben gegeten. Maar de betekenis die we eraan geven verschilt enorm. In een groep van ongeveer tien deelnemers is er dan geen enkele betekenis die voor alle deelnemers geldt. Terwijl een bloemkool toch een tastbaar iets is. We hebben daar allemaal fysieke zintuiglijke waarnemingen bij. En toch is een bloemkool voor mij iets anders dan voor jou.
Processen
Laat staan hoe dat is voor nominalisaties. Voor processen die geen fysieke vorm hebben. Bij het begrip communicatie hebben we zeker allemaal andere betekenissen. Het is goed en belangrijk je dat bewust te zijn om te voorkomen dat je ook hierin gaat invullen voor de ander. Als er sprake is van nominalisaties is doorvragen een effectieve manier om er achter te komen wat de ander nu echt bedoelt. Je kunt bijvoorbeeld vragen: Wie communiceert er niet? Hoe zou jij willen communiceren? Wat betekent transport voor jou? Je vraagt door op wat de categorie voor specifiek effect heeft op de ander, zodat je kunt achterhalen wat er precies bedoeld wordt. Doe je dat niet, dan ga je volkomen onbewust uit van jouw eigen betekenis. Van wat waar is voor jou of datgene dat jij denkt dat waar is voor de ander. En daarmee ben je aan het invullen voor de ander.
Onbenoemde voornaamwoorden
Onbenoemde voornaamwoorden kunnen ook gemakkelijk aanleiding zijn tot misverstanden. Voorbeelden van onbenoemde voornaamwoorden: De kosten rijzen de pan uit. Het werk wordt steeds moeilijker. Het leven wordt steeds meer gestrest. In deze voorbeelden is het onduidelijk is wat de ander precies bedoelt. Want over welke kosten heeft hij/zij het? Over welk werk gaat het? En wiens leven? Ondanks dat we dat wat de ander bedoelt in de praktijk meestal niet kunnen weten, hebben we er toch zo ons eigen beeld bij. We gaan uit van onze eigen waarheid en onze eigen veronderstellingen en gaan dan weer invullen voor de ander. De kunst is je bewust te worden dat je niet kunt weten wat de ander daarmee bedoelt en vervolgens door te vragen op wat het onbenoemde voornaamwoord voor de ander precies betekent.
Negatieve beweringen
Nog een andere is het gebruik maken van negatieve beweringen. De ander zegt bijvoorbeeld: Ik ben niet zeker. Of: Ik ben niet gelukkig. Dit zijn voorbeelden van negatieve opmerkingen waarvan onduidelijk is wat er dan precies aan de hand is. Waar is de ander niet zeker van? Of wat precies maakt hem of haar niet gelukkig? De kans is groot dat je je dit in de praktijk niet afvraagt. Dat je volautomatisch gaat invullen voor de ander waar hij of zij niet zeker van is. En dat doe je aan de hand van wat voor jou waar is. Je gaat invullen voor de ander met die dingen die voor jouw bijvoorbeeld onzeker zijn. Of met de dingen waarvan je denkt of veronderstelt de ander te kennen en ze daarmee kun je de plank behoorlijk mis slaan. Kijk daarom of je kunt uitvinden wat er precies bedoeld wordt met de negatieve opmerking.
Ontbreken referentiekader
Wat ook kan gebeuren is dat het referentiekader ontbreekt: De ander zegt bijvoorbeeld: Zij zijn niet gelukkig. Zij heeft last van stress. Hij houdt hier niet van. De ander heeft hiervan misschien wel een duidelijk beeld of gevoel, maar communiceert er niet duidelijk over. Vraag dan na over wie het precies gaat of waar precies hij niet van houdt. Kijk of je erachter kunt komen wie of wat de spreker precies bedoelt. In dit voorbeeld zou dat dan kunnen zijn: Waaruit leid je af dat zij niet gelukkig zijn? Wat maakt dat je dat denkt? Wanneer kun je volgens jou zeggen dat iemand gelukkig is? Wat is in jouw werkelijkheid de betekenis van het woord geluk. Wat maakt dat je denkt dat zij last heeft van stress? Wat is stress voor jou? Waar heeft ze dan precies last van? Waar houdt hij niet van?
Communicatiestijlen
Nog een andere manier waarop we vaak invullen voor de ander is dat we uitgaan van wie we zelf zijn en wat onze meest natuurlijke stijl van communiceren is. Iemand die bijvoorbeeld een extraverte taakgerichte communicatiestijl heeft, vindt het meestal plezierig om zo direct en duidelijk mogelijk aangesproken te worden. Hij of zij heeft een hekel aan details en heeft meestal 'haast'. Dat is ook de manier waarop hij of zij de ander aanspreekt. Want omdat hij dat zelf plezierig vindt, gaat hij er vanuit dat de ander dat ook zo vindt. Voor de andere stijlen geldt hetzelfde. We willen allemaal graag het liefst in onze eigen taal aangesproken worden. Maar als we dat niet van elkaar weten, dan blijven we onze eigen voorkeursstijl gebruiken in het contact met de ander omdat we invullen voor de ander dat die dat ook het liefste heeft. En dat is dus meestal niet zo... Lees verder in: DISC Communicatiestijlen
Niet compleet
Ik ben hier allerminst compleet met de missers die er kunnen ontstaan in de communicatie. Er valt nog veel meer over te vertellen. Er zijn uitgebreide meerjarige studies over te volgen, wat al aangeeft dat er veel in te ontdekken. Maar ik hoop dat ik je door een tipje van de sluier op te lichten een beetje meer bewust heb mogen maken van hoe het een klein beetje beter kan.
Invullen voor de ander
Uit bovenstaande voorbeelden kun je afleiden dat er heel gemakkelijk misverstanden kunnen ontstaan in de communicatie. En die ontstaan vooral als je als ontvanger dat wat de spreker zegt voor zoete koek aanneemt en gaat invullen voor de ander aan de hand van jouw eigen filters en interpretaties. Want wat het voor jou betekent, betekent het lang niet altijd voor de ander.
Verkeerde veronderstellingen
En als je dan voortborduurt in je gesprek op verkeerde veronderstellingen, dan ontstaan er heel gemakkelijk misverstanden en gedoe. Zeker als je al langer een relatie met iemand hebt bestaat het risico dat je in gaat vullen voor wat de ander bedoelt. En daar zul je uiteraard vast wel eens correct in inschatten, maar net zo goed de plank mis kunnen slaan. Checken of wat je ontvangt klopt heeft nog een ander voordeel. Als je in jouw woorden vertaalt teruggeeft of bv. bovenstaande vragen stelt, dan zal de ander zich ook beter gezien en gehoord voelen, wat de communicatie ook vergemakkelijkt, omdat de meeste mensen toch behoefte hebben om gezien en gehoord te worden.
Nog wat tips voor een effectieve communicatie:
- Gebruik LSD: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen.
Luister goed met inachtneming van bovenstaande naar de ander en geef in je eigen woorden terug wat je hebt ontvangen. Laat de ander daarop reageren met zijn of haar versie en vraag door waar er sprake is van een van de bovengenoemde onduidelijkheden. - Laat je OMA maar thuis. Oordelen, Meningen en Adviezen
Wees je bewust van je oordelen. Ieder oordeel dat je communiceert roept een tegenoordeel op en betekent in de praktijk bijna altijd strijd. Wees je daarom bewust van je mening, maar houdt hem liever voor je. Dat maakt dat je beter, opener luistert naar de versie van de werkelijkheid van de ander. - Neem ANNA met je mee. Altijd Navragen, Nooit Aannemen
Zoals uit bovenstaande naar voren komt is het niet handig om te gaan invullen voor de ander. Check, check en dubbelcheck of wat jij invult ook voor de ander waar is. - Gebruik NIVEA. Niet Invullen Voor Een Ander
Wat de onduidelijkheid ook is en hoe goed en hoe lang je de ander ook al kent en hoe zeker je ook denkt te weten wat de ander denkt, stap niet in die valkuil. Vraag altijd na! - Stel je als een OEN op. Open, Eerlijk, Nieuwsgierig.
Door je bewust te zijn van je eigen waarheid en werkelijkheid en je bewust te zijn dat de ander in dezelfde maar tegelijkertijd andere werkelijkheid leeft, kun je open blijven voor hoe de ander die werkelijkheid ervaart. Wees zelf eerlijk over wat je voelt en ervaart en wees nieuwsgierig naar hoe de ander naar jou en de werkelijkheid kijkt. - Wees DIK met elkaar: Denk In Kwaliteiten
We leven hier in een Calvinistische maatschappij waarin we vooral hebben geleerd wat we 'fout' doen. Dat maakt dat we makkelijk in de valkuil kunnen stappen van de aandacht richten op wat niet goed gaat. En dat is niet zo handig, want alles waar je energie in steekt heeft de neiging groter te groeien. Dus kijk vooral naar wat wel goed gaat en wat je kunt leren van wat er iets minder ging.
Oordeel of waarneming
E-book verbindende communicatie
Verbindende communicatie is de sleutel naar harmonie in je relaties. Als je zou weten en begrijpen wat er allemaal mis kan gaan in de onderlinge communicatie, dan mag het wel haast een wonder heten dat er ook nog zoveel goed gaat. Misschien ben je een natuurtalent in het communiceren en gaat het bij jou als vanzelf. Als dat niet zo is en je wilt begrijpen waarom en wilt weten wat je kunt doen om het beter te maken tussen jou en je partner, collega, kinderen, enzovoorts, download dan dit E-book Verbindende communicatie of een van mijn andere gratis E-books.
Wil jij ook de beste versie van jezelf worden?
Mocht je nog een extra zetje in de rug kunnen gebruiken bij het bereiken van jouw doelen of bij het uitvoeren van je wensen, dan kun je je altijd aanmelden voor een van mijn online trainingen of voor coaching.
Leuk of waardevol artikel?
Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?
