Hoe ontstaat stress?

Stress door je werk

Een van de meest voorkomende veroorzakers van stress is de werkvloer. Zeker in de economisch mindere tijden zijn veel mensen bang voor hun baan en blijven ondanks dat ze voelen dat het niet goed voor ze is, keihard doorwerken. Ook als je verzuipt in het werk, getreiterd wordt door collega’s of niet gewaardeerd wordt door je baas. Voor jou tien anderen. Een hoge werkdruk is echter niet echt iets nieuws. Vroeger heette het overspannen zijn of overwerkt, tegenwoordig plakken we massaal het etiket burn-out of ook wel bijnieruitputting, hetgeen de fysieke vertaling van een burn-out is. De precieze betekenis van al die etiketjes is misschien in de nuance iets anders, maar onderliggend is in ieder geval aan de orde dat er grenzen worden overschreden.

Slaapgebrek

Als je voldoende slaapt geef je je lichaam en geest de mogelijkheid om te herstellen en voel je je meer uitgerust. Daardoor vergroot je je draagkracht en kun je meer dingen aan. Maar soms heb je het druk en is vroeg naar bed gaan zonde van je tijd. Dan moet dat verslag gewoon af en de vaat aan de kant. Of is dat uurtje rond middernacht het enige moment waarop je nog even in alle rust kunt ontspannen. Dan de wekker maar iets later, ontbijten kun je op je werk ook wel. 

Je stressniveau neemt toe

Een gevolg van slaaptekort is dat je stressniveau toeneemt. En een van de gevolgen van toenemende stress is geheugenverlies, waardoor je meer moeite krijgt om je te concentreren en zomaar kunt vergeten dat je op school had moeten zijn voor een oudergesprek. Bovendien veroorzaakt stress een breed scala aan ziektes en allerlei gedragsmatige stoornissen. Stress beschouw ik in dit verband als elke verstoring van een gezond evenwicht in je systeem. Of die verstoring nu fysiek, mentaal of emotioneel is. Daarnaast is slaaptekort letterlijk verbonden aan persoonlijkheidsstoornissen zoals OCD (obsessief compulsieve dwangstoornis) en schizofrenie. De neuronetwerken die bedoeld zijn om ervoor te zorgen dat je voldoende slaap krijgt en die je een normale geestelijke gezondheid geeft, overlappen elkaar. Bepaalde persoonlijkheidsstoornissen worden daarom voorafgegaan en versterkt door slaapgebrek. 

Niet goed voor jezelf zorgen

Neem vooral lekker veel suiker, zout en vette producten. Zeven keer in de week naar de snackbar is prima, het scheelt koken en afwassen. Drink veel koffie en vermijd fruit en groenten zoveel mogelijk. Drink vooral weinig water en veel alcohol. Ook sigaretten zijn natuurlijk lekker en gezellig.

Lekker met de lift

Neem de lift in plaats van de trap, ga met de auto naar je werk en niet op de fiets. Sport is voor uitslovers met te veel vrije tijd, jij hebt andere prioriteiten. Je werk bijvoorbeeld: Neem als het kan werk mee naar huis. Werk vooral 's avonds en in het weekend zoveel mogelijk uren. Zo'n 60 tot 80 uur per week, zodat je lekker in actie blijft. Zorg ervoor dat afleidende factoren als kinderen, partner, vrienden en vriendinnen, hobby’s en andere tijdrovende dingen je niet teveel afhouden van je werk.

Afreageren

Reageer je gerust af op anderen. Zorg ervoor dat niemand je aardig gaat vinden omdat je misschien vriendelijk doet. Wees afstandelijk. Hierdoor kun je voorkomen dat je vriendschappelijke contacten en intimiteit opdoet, wat allemaal weer extra tijd kost. Creëer voor jezelf zoveel mogelijk een geïsoleerde situatie, zonder allerlei mensen om je heen die je af kunnen leiden. 

Eerlijk zijn naar jezelf

We weten allemaal dat we goed voor onszelf moeten zorgen, maar wees eerlijk: hoeveel van bovenstaande slechte gewoontes heb jij ontwikkeld onder het mom van gezelligheid of tijdgebrek? En wat denk je dat het effect daarvan op de lange termijn op je systeem is?

Gevoel van zinloosheid

Gedurende zijn gevangenschap in Auschwitz nam psychiater Viktor Frankl waar hoe mensen die geen toekomstperspectief meer konden bedenken binnen zeer korte tijd overleden. Niet het gebrek aan voedsel en niet de ontberingen waren doorslaggevend in de overlevingskansen, maar de kunst om zin te kunnen geven aan het leven. De kunst om de ingrijpende gebeurtenissen een zodanige betekenis te kunnen geven, om in dergelijke omstandigheden lichtpuntjes te kunnen zien en te kunnen genieten van de hele kleine dingen die dan toch de moeite waard waren.

Geen zin kunnen geven

Wanneer je geen zin aan je leven kunt geven, als je geen doel voor jouw leven hebt, dan ben je vatbaarder voor allerlei aandoeningen, zoals depressie en ziektes. Op basis van zijn ervaringen ontwikkelde Frankl de logotherapie, die nog steeds behoort tot de basis van de psychologische hulpverlening. 

Zin geven is een actief proces

Zin geven is een actief proces. Jij moet zin geven aan wat zich in jouw werkelijkheid aandient. Stress, in welke vorm dan ook heeft een boodschap voor je. Een boodschap dat je ergens niet goed voor jezelf hebt gezorgd. Of dat je een negatieve betekenis hebt gegeven aan wat er in jouw werkelijkheid wil zijn. Ik geef toe dat het niet altijd meevalt om aan wat er in je werkelijkheid gebeurt een positieve draai te geven. Maar we weten allemaal dat Johan Cruyff gelijk had toen hij zei: Elk nadeel heb ze voordeel. Als je kunt zien wat de winst van het verlies is, en je richt je aandacht vooral daarop, dan ervaar je de werkelijkheid significant anders dan dat je je focust op je verlies.

Jezelf wegcijferen

Zeg je ook zo vaak ‘sorry’ omdat het je – ondanks alle goede bedoelingen – weer niet is gelukt om iets op tijd af te krijgen? Omdat je in de hectiek van de dag straal vergeten bent dat je had aangeboden dat jij die dertig luizenzakken wel ‘even’ in elkaar zou naaien omdat niemand anders het wilde doen? Voor anderen klaar willen staan is een mooie karaktereigenschap, maar niet als het stelselmatig ten koste gaat van jezelf: door je continu aan te passen aan de wensen van anderen en niet stil te staan bij wat jij wilt of belangrijk vindt stijgt je stressniveau. Je mond houden en anderen toestaan om over je heen te lopen verergert dit proces alleen maar. En we weten allemaal: vaak valt het met de dankbaarheid achteraf ook wat tegen. Het lijkt wel of iedereen het maar normaal vindt dat jij altijd degene bent die spoedklussen na werktijd zit af te ronden.

Stress door mantelzorg

Een variant op jezelf wegcijferen is het verlenen van mantelzorg. Een ernstig zieke partner, een kind met een beperking of een grootouder op leeftijd die hulpbehoevend is. Voor de meeste mensen is het verlenen van zorg geen keuze, maar iets wat je gewoon doet uit liefde en daardoor kan het als een last op je schouders rusten. Je hebt het gevoel dat jouw stress niet relevant is, want je kind of ouder heeft je nodig. Als de situatie langdurig is ligt het gevaar van stress door uitputting op de loer, met het risico dat je voortijdig opbrandt en helemaal geen zorg meer kunt verlenen. Laat staan die voor jezelf.

Geen keuzes kunnen maken

Vroeger waren er niet zoveel prikkels en al helemaal niet zoveel keuzes. Er waren geen honderden verschillende opleidingen en ook in de beroepen was veel minder keus. Dat is tegenwoordig wel anders. Niet dat alles vroeger zo veel beter was: elke tijd heeft zijn eigen voor- en nadelen. Maar wat wel duidelijk is, is dat het informatietijdperk waarin we nu leven andere eisen stelt aan mensen. En soms valt het nog niet iedereen mee om daar zo snel in mee te kunnen gaan. Er zijn veel prikkels, veranderingen volgen elkaar veel sneller op. We lezen op Facebook wat onze vriendin in Australië op dat moment aan het koken is en hebben dankzij Google alle informatie met een paar klikken binnen handbereik. Niets mis mee en soms ook best leuk, maar het heeft een keerzijde.

Druk, druk, druk

Die keerzijde is dat veel van ons graag alles willen meemaken en ervaren, met tot gevolg dat het druk wordt. Druk in je hoofd, in jezelf en in je leven. Misschien schiet je nu onmiddellijk in de weerstand en zeg je: Ja, maar ik hoef niet zo nodig alles mee te maken, maar ik ervaar ook druk… Dat kan. Ook als je denkt dat je niet alles hoeft mee te maken, kun je last hebben van een gevoel van tijdgebrek. Al die verschillende prikkels, uitnodigingen en mogelijkheden vragen nu van je om nee te zeggen. Om keuzes te maken. Om dicht bij jezelf te blijven en jezelf af te vragen: Wat is nu echt belangrijk voor mij? Dit in grote tegenstelling tot vroeger, waarin het vooral ook de kunst was om jezelf te vermaken.

Stress door je relatie

Nadat Sneeuwwitje door de prins wakker was gekust leefden ze nog lang en gelukkig. Wie droomde niet van zo’n happy end vroeger? Nooit meer alleen, altijd iemand in de buurt die je op handen draagt. De harde werkelijkheid is helaas vaak anders. Allereerst omdat een relatie nu eenmaal geen roze wolk is, maar een voortschrijdend proces met pieken en dalen. In een gezonde relatie kom je daar samen wel uit, maar veel relaties zijn niet zo liefdevol als je op het eerste oog zou denken. Je kunt je ontzettend alleen en eenzaam voelen als je niet gelukkig in je relatie bent.

Moedeloosheid en machteloosheid

De moedeloosheid en machteloosheid slaan dan op zeker moment toe. Je denkt dat je alles al hebt geprobeerd. Je raakt je energie kwijt en soms heb je geen idee meer of het ooit nog goed komt. De stress en de spanning maken dat je je bij tijd en wijle volkomen futloos voelt. Geen zin meer en geen idee hoe het verder moet en waar je je energie nog vandaan moet halen om door te gaan, al is het maar voor de kinderen. De man op wie je jaren geleden verliefd werd bestaat allang niet meer. En als je in de spiegel kijkt ken je ook jezelf niet meer terug in dat vermoeide en ontevreden gezicht.

Stress door hooggevoeligheid

Het drukke verkeer, een hard geluid, de tikkende klok, gezucht van mensen, gedachten en gepraat: als je hooggevoelig bent vang je alles op, terwijl andere mensen een filter hebben dat ervoor zorgt dat bepaalde prikkels niet binnenkomen. Er ontstaat een soort kortsluiting in je lichaam en geest als er te veel prikkels binnenkomen.  Die prikkels kunnen heel oppervlakkig zijn, en zodanig dat andere mensen ze niet binnenkrijgen of niet ervaren. Naar schatting een op de vijf mensen is hooggevoelig, maar toch wordt het nog vaak als aanstellerij afgedaan.

Uitgeput

Hooggevoelige mensen raken sneller dan anderen uitgeput door te veel prikkels. Negeer je de signalen van je lichaam en neem je niet tijdig maatregelen, dan bouwt de stress zich gestaag op en leidt niet zelden tot een burn-out. Juist voor hoogsensitieve is het nog belangrijker om op dagelijkse basis de balans te vinden. En zich steeds weer af te vragen: Hoe gaat het nu met mij? En: Wat heb ik nu nodig?

Irrationele gedachtes

Je kent ze vast wel. Die periodes in je leven waarin er iets ingrijpends gebeurt of is gebeurd. Periodes waarin je gedachten soms en misschien ook wel vaak met je aan de haal gaan. Soms zijn het rationele en passende gedachten, maar het kunnen net zo goed irrationele en overdreven gedachten zijn. Wanneer je allerlei gedachten hebt over de werkelijkheid die daar niet mee stroken, kun je ongemerkt behoorlijk wat stress oplopen. Misschien denk je dat je nooit meer aan het werk komt na je ontslag of ben je boos en teleurgesteld omdat het regent op je trouwdag, maar de werkelijkheid is nu eenmaal dat deze dingen gebeuren. En als je je verzet tegen wat er is, als je weerstand voelt tegen de realiteit, dan reageert je lichaam met stress en spanning.

Boosheid en frustratie

Boosheid is een sterke energie en emotie, maar feitelijk niets anders dan een verdergaande vorm van frustratie, die soms veel spanning en stress oproept. Boosheid is een aangeleerde vorm van gedrag. Je wordt namelijk niet boos geboren. Als baby worden je behoeften vrij snel bevredigd. Je hebt honger. Je huilt en mama komt met melk. Je voelt je alleen. Je huilt en mama of papa komt je knuffelen.

Je moet dit en je moet dat...

Dat duurt alleen niet zo heel erg lang. Al vrij snel moet je leren om met een lepel of mes en vork te eten. Je mag niet meer in je luier poepen, maar moet op het potje. Langzamerhand leer je dat je je moet aanpassen aan allerlei situaties, aan school, je vader en moeder en aan andere mensen uit je omgeving. Je leert dat je je moet beheersen. Frustratie over een niet ingevulde behoefte mag er vaak niet zijn. Natuurlijk is het belangrijk dat je leert om jezelf te beheersen, maar een gevoel van boosheid of frustratie heeft je ook iets te zeggen. Wie zich stelselmatig tekortgedaan voelt bouwt zoveel stress op dat er al gauw een vicieuze cirkel ontstaat waar je maar moeilijk uit kunt ontsnappen.

En dan?

Iedereen die last van stress heeft wil vaak maar een ding: zo snel mogelijk van dat rotgevoel af. En hoewel je er zo snel mogelijk vanaf wilt, ervaar je misschien wel een handicap omdat het stressniveau vaak in de loop van maanden en soms zelfs jaren is gestegen. Het is een ingesleten patroon en tenzij er sprake is van een impactvolle emotionele gebeurtenis is het veranderen van je patronen iets dat tijd, moeite en inspanning vraagt. Niet dat het echt moeilijk is, maar het vraagt wel doorzettingsvermogen en daarnaast een proces van Altijd Doorgaande Verbetering. 

Wat je doen kunt aan stress kun je lezen in de volgende artikelen:

Stress: ontdek hoe je ontstressen kunt.

Tien oefeningen tegen onrust en stress

Rust en vrede in jezelf vinden?

Jezelf steeds beter leren kennen en het contact met je lichaam leren herstellen? Meld je dan aan voor de 8 weekse online training Liever Gelukkig met Mindfulness.

Of download mijn gratis E-book: Liever Gelukkig met mindfulness of een van mijn andere gratis E-books.

Geleide meditaties - visualisaties

Leuk of waardevol artikel?

Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?