Agressief, assertief en sub-assertief

Kun jij zonder met jezelf overhoop te liggen vertellen wat je voelt, wat jouw wensen, behoeftes en grenzen zijn? Straal je zelfvertrouwen uit en geef je daarmee het signaal af dat je vindt dat je het waard bent om rekening mee te houden? Geloof je over jezelf dat je ertoe doet en de moeite waard bent? Als dat zo is, dan mag je jezelf gerust assertief noemen. Assertiviteit is de vaardigheid om op een adequate manier voor jezelf op te komen en te zorgen.

Assertief of agressief?

In tegenstelling tot wat nogal wat mensen denken is assertief niet hetzelfde als agressief. Iemand die assertief is houdt niet alleen maar rekening met zichzelf, maar houdt ook rekening met de wensen, gevoelens, behoeften en grenzen van de ander. Maar dan zonder die ander groter te maken dan zichzelf. Je kunt dat met behulp van een Lemniscaat misschien gemakkelijker zien. Een Lemniscaat is een liggende acht voor degenen die dat nog niet wisten :-). Zoals je in het onderstaande figuur kunt zien zijn ik en de ander even groot. Er is ruimte voor mijn gevoelens, behoeften en grenzen en er is ruimte voor de gevoelens, behoeften en grenzen van de ander. Hier is sprake van een gelijkwaardige relatie. Dit in tegenstelling tot agressief gedrag en communicatie.

Agressief gedrag

In het het onderstaande figuur waarin het ik agressief gedrag vertoont, kun je zien dat ik groter is dan de ander. Hier is geen sprake van een gelijkwaardige relatie en daarmee ook niet van assertief gedrag. Als het ik groter is dan de ander is er vaak sprake van enige vorm van agressiviteit en dominant gedrag. Ik houd meer rekening met zichzelf dan met de ander. Dominant en agressief zijn niet hetzelfde, maar vaak is agressief gedrag doorgeslagen dominant gedrag. Iemand die geleerd heeft zich dominant te gedragen zal onder stress en spanning gemakkelijk doorslaan in agressief gedrag. Het is daarmee een teveel van dominant gedrag. 

Sub-assertief gedrag

Ik het onderstaande figuur sub-assertief gedrag kun je zien dat ik kleiner is dan de ander. Dit is ook geen wenselijke situatie, want hierin zorgt het ik beter voor de ander dan voor zichzelf. De gevoelens, wensen, behoeften en grenzen van de ander zijn hier belangrijker dan die van het ik. Het gevolg daarvan is dat je als dit je standaard patroon is, steeds in een soort van tekort leeft. Naast dat je in tekort leeft, is de kans ook vrij groot dat je op de achterbank van je levensbus zit. De ander, die daarmee aan het stuur zit van jouw leven doordat je hem groter maakt dan jezelf, bepaalt waar jouw reis heen gaat. Of je dat nu leuk vindt of niet. Soms zal dat inderdaad wel prima zijn, maar soms ook niet. Als je de ander groter maakt dan jezelf, dan is dat een van de gevolgen die je hebt te dragen zolang je zelf niet aan het stuur gaat zitten.

Gelijkwaardig 

Je hebt waarschijnlijk wel begrepen dat het assertieve gedrag uit figuur 1 het meest wenselijke is. Ik en de ander zijn even groot en zijn gelijkwaardig. Er wordt rekening gehouden met zowel de behoeften van het ik als die van de ander. Het nadeel van deze variant is wel dat het vinden van een oplossing waarbij met de gevoelens, behoeften, wensen en grenzen van beide partijen rekening wordt gehouden is dat het meestal meer tijd kost om die oplossing te vinden. Maar in de praktijk is het wel zo dat als je beiden gecommitteerd bent om die oplossing te vinden hij er ook altijd komt. Hoewel het misschien niet in alle gevallen mogelijk is, is het in veel gevallen het wel waard om die tijd te daarvoor te investeren.

Per situatie verschillend

Het kan in de praktijk zo zijn dat je niet in iedere situatie hetzelfde reageert. Je ik is niet altijd in iedere situatie even groot. Ook dat is weer afhankelijk van de jong aangeleerde patronen in je leven. Wellicht is er in veel relaties sprake van gelijkwaardigheid, maar misschien trigger je bijvoorbeeld op dominante mensen. In dat geval kan het zijn dat je door een vroege jeugdervaring met bijvoorbeeld een dominante ouder in bepaalde situaties naar ongelijkwaardig gedrag neigt. Je bent dan in specifieke situaties niet assertief. Hoewel dat misschien niet vaak voorkomt, kan het je wel behoorlijk in de weg staan als dat gebeurt. Zo kan het ook voorkomen dat mensen die zichzelf over het algemeen best wel als assertief beschouwen toch in bepaalde situaties sub-assertief of agressief reageren. Ons gedrag is daarmee vaak ook wel context en situatie afhankelijk.

Zelfvertrouwen

Een van de meest cruciale factoren of we ons agressief, sub-assertief of assertief gedragen is het al dan niet beschikken over voldoende zelfvertrouwen. Assertiviteit is een belangrijke factor voor je geluk. Als je te vaak en te lang op de achterbank zit en de bus gaat niet in de richting die jij wilt, dan levert dat nogal wat frustratie op. Als je jezelf niet de moeite waard vindt en je komt niet in beweging om zelf achter het stuur te gaan zitten, dan geef je de macht over je leven in feite uit handen. Dit leidt weer tot gevoelens van onmacht en kan op de lange duur ook gevoelens van depressiviteit in de hand werken. Reden genoeg dus om in beweging te komen en achter het stuur te gaan zitten! 

Irriteer je je aan dominante mensen?

Als je je vaker sub-assertief gedraagt dan is de kans groot dat je je soms zult irriteren aan mensen die zich dominant gedragen. En daar valt wel wat over te zeggen. Want daar zit dan ook een boodschap voor jezelf in. Ten eerste is het zo dat het sub-assertieve gedrag wat je al jong hebt aangeleerd een soort van overlevingsmechanisme is. Heel basaal gezien leer je als kind om in bepaalde situaties te vechten of te vluchten. Waarbij sub assertief gedrag te koppelen valt aan het vluchten principe. Als je als sub assertief persoon in een voor jou lastige situatie terecht komt heb je de neiging om te gaan vluchten. Je gaat de confrontatie liever uit de weg. Ten tweede is het ook zo dat mensen die sub-assertief gedrag laten zien vaak onbewust hun verlangen projecteren op degenen die dominant/agressief gedrag vertonen. Want ergens diep van binnen zouden zij ook wel graag bij tijd en wijle in staat willen zijn om zo hun ruimte in te nemen. Hun eigen onvermogen projecteren ze daarmee op die ander.

Jong geleerd te vechten

Dominante mensen daarentegen doen het tegenovergestelde. Zij hebben al jong geleerd om te vechten. Dat is hun basale overlevingspatroon. En beide mechanismen zijn niet goed en niet fout. Ze zijn gewoon wat ze zijn. Gedragspatronen die aangeleerd zijn in bepaalde situaties. Waarbij ook weer geconstateerd kan worden dat nogal wat mensen die dominant/agressief gedrag vertonen zich ook vaak ergeren aan sub-assertieve mensen die niet goed voor zichzelf zorgen. Ze denken vaak: Zeg nou gewoon wat je denkt en wat je wilt, dan is dat tenminste duidelijk... Dergelijke processen hebben te maken met het onderliggende mechanisme wat we allemaal in zekere mate wel wat hebben. Namelijk het mechanisme dat we de wereld bekijken zoals wij zijn. En we er bewust of onbewust vanuit gaan dat zoals ik ben, zo zal de ander ook naar de werkelijkheid kijken. En dat is dus een dikke misser. Want hoewel we allemaal in diezelfde werkelijkheid verkeren, zien we hem allemaal anders en zijn we ook allemaal anders... 

Waarom voel je dat nou niet aan?

Sub-assertieve mensen zouden het fijn vinden als die dominante ander een beetje meer zou aanvoelen wat hij of zij nodig heeft. Want zij voelen dat bij de ander ook prima aan. En andersom vinden dominante mensen het fijn als iedereen gewoon goed voor zichzelf zorgt en duidelijk is. Hoewel daar nog weer een adder onder het gras zit. Er zijn namelijk ook weer verschillende soorten dominante mensen. Je hebt degenen die wel over zelfvertrouwen beschikken en daarmee goed voor zichzelf kunnen zorgen. En je hebt dominante/agressieve mensen die vooral goed voor een ander kunnen zorgen, maar niet zo goed voor zichzelf. Daarbij gaan zowel dominante/agressieve mensen als sub-assertieve/onzekere mensen er beiden onderliggend dus vanuit dat zoals zij naar de werkelijkheid kijken de ander dat ook zou moeten zijn. En daar gaat het mis. Want zo ziet de ander die werkelijkheid niet.

Leren vechten of vluchten

Maar wat sowieso niet handig is, is dat je maar één manier van reageren in je rugzak hebt. Want in bepaalde situaties is het handiger om te vluchten en in andere situaties is het beter om de confrontatie aan te gaan en desnoods te vechten. Als iets het waard is om voor te vechten is het wel handig dat je geleerd hebt om te vechten. En andersom als je alleen maar geleerd hebt om te vechten, dan heb je ook een uitdaging in je leven. Want het resultaat daarvan is dat je misschien vaak wel de wedstrijd wint, maar de oorlog uiteindelijk verliest. Wat ik daarmee bedoel is dat je door altijd maar de confrontatie aan te gaan en jezelf groot en belangrijk te maken je op korte termijn misschien wel krijgt wat je wilt, maar op de lange termijn mensen uit je kringetje verliest omdat anderen het niet fijn vinden dat je dit in iedere situatie doet en geen of te weinig ruimte voor de ander laat. Uiteindelijk haken nogal wat mensen daarop af. Ze vinden je dan gewoon niet meer aardig. En hoewel ze dat niet rechtstreeks tegen je zullen zeggen, zullen ze je wel gaan vermijden.

Waar ga je voor staan?

En misschien ben je nu aan de buitenkant geneigd om te zeggen: Nou boeie, dan vinden ze me maar niet aardig… is er onderliggend een ander mechanisme. Want dominante/agressieve mensen gedragen zich vaak zo omdat ze zich onderliggend ook onzeker voelen.  Maar in plaats van zichzelf toe te staan die onzekerheid in zichzelf te voelen en te ervaren gaan ze liever de confrontatie in de buitenwereld aan. Dat is wat voor hen op een bepaalde manier veilig is. En daarmee houden ze hun niet functionele gedrag in stand.

Zelfvertrouwen is vaak de uitdaging

Daarmee zou je kunnen concluderen dat het handig zou zijn dat agressieve mensen leren om ook af en toe te vluchten, oftewel zich terug te trekken uit bepaalde situaties. En dat sub-assertieve mensen mogen leren af en toe te vechten voor datgene wat de moeite waard is om voor te vechten. Waarbij ik vechten niet letterlijk bedoel, maar meer in de zin van gaan staan voor iets dat belangrijk voor je is. En als beide type mensen onderliggend last hebben van hun onzekerheid dan is het verkrijgen van meer zelfvertrouwen de grootste en meest belangrijke uitdaging!

Deze mensen hebben het begrepen

Wat ik zelf wel voorbeelden vind van mensen die echt begrepen hebben hoe het zit met assertiviteit dan zijn het wel Gandhi, de Dalai Lama en Nelson Mandela. Zij stonden en staan op een vreedzame manier voor wat belangrijk voor ze was. Ze weken niet, namen hun ruimte in maar lieten en laten ook ruimte voor de ander. Hun Lemniscaat was in evenwicht. Hun relaties gelijkwaardig. Geen van hen zal zich boven of onder de ander plaatsen. Zichzelf groter dan wel kleiner maken dan de ander. Ze zijn gewoon wie ze zijn. Hebben vertrouwen in wie ze zijn en accepteren de ander ook in wie hij of zij is. Ze hebben het niet nodig (gehad) om zich groter te maken dan de ander. Ze zijn/waren in vrede met zichzelf. En dat is voor veel mensen nog een dikke uitdaging.

Voor jezelf leren zorgen is ook beter voor de ander zorgen

Als je leert om beter voor jezelf te zorgen, zonder over de ander heen te walsen, vergroot je automatisch ook je sociale en communicatieve vaardigheden. Als je deze uitdaging echt aan wilt gaan, dan is mijn cursus Zelfvertrouwen voor Vrouwen een absolute aanrader die je helpt om zowel goed voor jezelf te leren zorgen als voor de ander.

Als je geen zelfvertrouwen hebt... 

Als je geen vertrouwen hebt in jezelf en als je niet gelooft in jezelf, hoe zou een ander dat dan wel moeten doen? Dat betekent dus dat een zekere mate van zelfvertrouwen essentieel is. Je kunt allerlei dingen doen om je zelfvertrouwen te vergroten. Zo hebben veel onzekere mensen de neiging om vooral hun aandacht te richten op waar ze niet goed in zijn en wat ze nog niet hebben bereikt. Daar krijgen ze vervolgens geen energie van… En het maakt ze ook niet gelukkig. En als jij jezelf, je gevoelens, wensen, behoeften en grenzen niet serieus neemt, dan gaat een ander dat zeker niet doen. Dus als iets belangrijk voor je is, ga er dan voor staan. Ook al voel je misschien af en toe het dilemma van uit je comfortzone moeten komen. Want dat speelt op een bepaalde manier ook een rol. Om te gaan staan voor wat belangrijk voor je is, moet je wel iets anders gaan doen dan je gewend bent en dat roept angst op en versterkt vaak weer je neiging om maar op de achterbank te blijven zitten. Maar daar ga je dus weer niet gelukkig van worden.

Kom in beweging!

Dus mijn uitnodiging is: Kom van die achterbank af en als je dat nu nog moeilijk vindt, pak je zelf dan bij de kladden en doe mijn cursus Zelfvertrouwen voor Vrouwen. Je gaat er veel over jezelf en de ander van leren, waardoor het stukken gemakkelijker wordt om die stap te zetten! En ik kan je uit ervaring vertellen dat het leven stukken leuker en aangenamer is als je vertrouwen in jezelf hebt. Ook al heb je het als kind niet mee gekregen, het is prima alsnog te leren. Op mijn website vind je daarnaast veel informatie en als je echt met jezelf aan de slag wilt dan raad ik je nogmaals van harte mijn cursus Zelfvertrouwen voor Vrouwen aan.

Meer lezen en kijken over assertief gedrag?

Tien assertieve grondrechten

Assertieve communicatie voorbeelden

Zelfvertrouwen voor vrouwen

Gratis e-book Liever Assertiever downloaden?

Meer informatie over hoe je grenzen stelt en goed voor jezelf kunt zorgen zonder de ander daarbij uit het oog te verliezen? Vraag dan mijn gratis E-book Liever Assertiever aan of een van mijn andere gratis E-books.

Leuk of waardevol artikel?

Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?