Assertiviteit: Opkomen voor jezelf, hoe doe je dat?

Veel vrouwen, maar ook sommige mannen, hebben van huis uit niet geleerd om voor zichzelf op te komen en goed voor zichzelf te zorgen. In onze calvinistische maatschappij leerden we om vooral beter voor een ander te zorgen dan voor onszelf. Houd van uw naaste gelijk uzelf, staat er echter in de bijbel. En dat betekent toch echt dat je ook van jezelf moet houden. Sterker nog... als je niet van jezelf houdt, dan kun je ook niet echt van een ander houden. Het resultaat is een lage zelfwaardering, doordat je wat anderen van jou vinden belangrijker maakt dan hoe jij je over jezelf voelt. 

Niet effectief in het omgaan met anderen

En dat is niet handig en niet effectief in het omgaan met anderen. Vervolgens geef je net als je vader of moeder het stokje weer door aan je kinderen. Zij leren het meeste van wat ze hun ouders zien doen. Het is niet zozeer wat je tegen hen zegt, maar vooral wat je hen laat zien, wat ze over zullen nemen.

Beter voor jezelf opkomen

Maar goed, laten we eens kijken wat je kunt doen om beter voor jezelf op te komen. Om te beginnen is het belangrijk dat je eerst voor jezelf voelt wat het met je doet en wat jij wilt als iemand je een verzoek doet. Door eerst te voelen wat je voelt voor je in welke willekeurige situatie dan ook reageert, creëer je een rustmoment. Vaak heb je volautomatisch al ja of nee gezegd, zonder dat je bewust hebt gevoeld wat voor jou goed voelt.

Time-out

Om dat rustmoment in te bouwen is het belangrijk en vaak nodig om eerst even een soort van een time-out te nemen. Als je een verzoek krijgt, vraag dan om tijd. Geef aan dat je er even over na wilt denken en dat je er over een bepaalde tijd op terugkomt. Wanneer je voor jezelf een duidelijk ja of nee voelt, geef de ander dan die duidelijkheid.

Kritische stem 

Dat klinkt misschien makkelijk gezegd voor je, omdat er waarschijnlijk ook een kritische stem in je zegt: "Ja maar, wat als…. " En de kans is groot dat je met die kritische stem in discussie gaat. En meestal verlies je die discussie. Als je er heel goed naar kijkt, dan is die kritische stem in jezelf misschien nog wel een lastiger gesprekspartner dan degene die je een verzoek deed.

Als die ander nou maar....

Als je een negatief zelfbeeld hebt, heb je meestal ook de neiging om de verantwoordelijkheid voor je situatie buiten jezelf te plaatsen. De ander is zo gebekt, dominant, drammerig, etc. En jij kunt daar niet tegenop, zeg je tegen jezelf (en tegen anderen). En dat is tegelijk je probleem. Want als jij denkt dat je er niet tegenop kunt, dan zal dat ook jouw waarheid worden.

Ik heb helemaal geen zin in een feestje

Stel je maar eens voor: Ingrid is gek op paardrijden. Ze heeft een paard waar ze voor zorgt bij een manege en kan goed overweg met de eigenaar van het paard. Op een gegeven moment vraagt Janka, de eigenaar van het paard haar om mee naar een feestje te gaan. Ingrid ziet dat helemaal niet zitten. Ze houdt niet van feestjes omdat ze op feestjes vaak overprikkeld raakt.

Wat zal ze wel niet van me denken?

Maar ze denkt dat ze het niet kan maken om nee te zeggen tegen Janka, omdat ze zo blij is dat ze Janka’s paard mag verzorgen en ze bang is dat de relatie met Janka verstoord zal worden. Ingrids probleem zit vooral in haar hoofd. Want daar denkt ze dat de relatie met Janka verstoord zal worden als ze zegt dat ze niet meegaat naar het feestje.

Dominante mensen houden van duidelijkheid

Janka is een vrij dominante vrouw en kan nogal eens tekeergaan en Ingrid is bang dat ze tegen haar tekeer zal gaan als ze vertelt dat ze niet mee wil. Toch maken onzekere mensen vaak de misrekening dat dominante mensen het erg vinden als je ze vertelt wat je wilt. Dat is vrijwel nooit zo. Want het is precies wat ze zelf ook doen.

Iedere bril zijn eigen kleur

Realiseer je daarom ook dat datgene waar jij zo bang voor bent, door de ander meestal niet zo wordt opgevat als jij denkt. Jij kijkt door jouw bril naar die situatie en de ander door zijn eigen bril en die heeft vrijwel altijd een andere kleur.

Hoe vertel ik het?

Hoe kan Ingrid voor zichzelf opkomen en Janka vertellen dat ze geen zin heeft om mee te gaan? Heel simpel: door te vertellen wat het gevolg voor haar is. Als Ingrid Janka vertelt dat ze overprikkeld raakt van feestjes is de kans klein dat Janka daarvan van streek raakt. Als ze dan ook nog tegen Janka zegt dat ze het moeilijk vindt om haar dat ze zeggen, dan neemt ze Janka ook de wind uit de zeilen om boos te worden.

Zo kun je opkomen voor jezelf

Dat kan er dan ongeveer zo uitzien: Ingrid: "Janka, ik moet je iets zeggen en ik merk dat ik het spannend vind om dat te doen, omdat ik niet weet hoe je zult reageren en ik het naar zou vinden als het onze relatie zou schaden, want ik ben heel blij met ons. Je hebt me vorige week gevraagd mee te gaan naar jouw feestje en ik zag dat je blij was dat ik ja zei. Maar ik heb er nog eens goed over nagedacht en ik denk dat het voor mij beter is om thuis te blijven. Ik raak van feestjes met harde muziek altijd overprikkeld en dat kost me erg veel energie. Het is ook niet tegen jou, maar voor mezelf. Ik weet dat je je erop had verheugd dat ik mee zou gaan, en ik begrijp het als je teleurgesteld bent. Begrijp jij mij ook?"

Hou je bij de feiten en je gevoel

Houd je bij het bespreken zoveel mogelijk bij de feiten en jouw gevoel. Vermijd zoveel mogelijk de woorden ik vind en allerlei andere oordelen, want oordelen roepen tegenoordelen en daarmee meestal strijd op. Hou het bij je gevoel en de gevolgen en dan heb je een uitstekende kans op een positieve uitkomst. En voordat je het gesprek ingaat, herhaal je om jezelf moed in te spreken de volgende affirmatie een aantal keer opnieuw: "Ik kan het, ik wil het, ik doe het!"

Zelfvertrouwen voor vrouwen

Gratis e-book Liever Assertiever downloaden?

Meer informatie over hoe je grenzen stelt en goed voor jezelf kunt zorgen zonder de ander daarbij uit het oog te verliezen? Vraag dan mijn gratis E-book Liever Assertiever aan!

Leuk of waardevol artikel?

Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?

Website-reacties op dit artikel

Paula op vrijdag 25 juli 2014 om 21:16
Goede tip van die verschillende brillen. Ik heb inderdaad de neiging om te denken dat een weigering van mij een groot probleem oplevert. Gelukkig begin ik in te zien dat dit niet zo hoeft te zijn. Ik probeer de wereld ook wat minder te zien vanuit mijn eigen bril en beter te kijken naar wat er is. Dat is best een uitdaging, want ik weet niet welk 'gevoel' hoort bij zo'n heldere blik.
Ondertussen ben ik in een experimentele fase waarin ik alles uitprobeer en ook veel ja zeg.

Peter op dinsdag 29 januari 2013 om 10:11
Ik herken dit ook bij mezelf dat ik in situaties te snel een antwoord geef zonder dat ik mijn gevoel laat spreken

Mieke op woensdag 29 augustus 2012 om 15:06
Opkomen voor jezelf, hoe doe je dat? Tot voor kort dacht ik dat ik dat wel zou kunnen, maar ben keihard teruggestort in de werkelijkheid. Voor de buitenwereld laten zien dat het allemaal wel goed zit, maar met het besef dat ik mezelf voor de gek houd. Mijn relatie is niet goed, al jaren niet. We zijn zelfs in therapie geweest, maar we vervallen weer in ons oude gedrag. Ik heb mij enorm op mijn werk gestort, niets is mij teveel. Ik werk in de gezondheidszorg en werk met ernstig zieke patiënten. Daar word ik gewaardeerd en dat gevoel geeft mij vleugels. Het is een jaren lange vlucht, maar breekt mij nu op. Het besef om op deze manier oud te moeten worden bekruipt mij met angst. Zo wil ik het niet meer en heb eindelijk voor mezelf gekozen. Ik wil alleen verder!!! Zelfs relatietherapie een jaar geleden heeft niet het resultaat gebracht wat we hadden gehoopt. We vervallen weer in ons oude patroon. Deze beslissing is met veel verdriet, maar weloverwogen genomen. De scheiding is ingezet, eindelijk heb ik nu voor mezelf gekozen. Jammer dat het zo lang heeft geduurd, maar heb er alles aan gedaan om het te voorkomen. Ik hoop dat we er samen over een jaar goed op terug kunnen kijken, dat dit echt de juiste beslissing is geweest. Ik hoop dat er wel een vriendschap blijft bestaan omdat we samen kinderen hebben. De kinderen wonen allemaal al zelfstandig, maar toch zullen we door hen een lijntje blijven houden.

Jolanda op woensdag 29 augustus 2012 om 10:34
Beste Josepha
Ik heb dat ook heel lange tijd gehad met dominante mensen, later tijdens therapie kwam ik er achter dat dit inderdaad uit mijn jeugd kwam, mijn vader was heel erg dominant en stond voor mijn gevoel hogenhuis boven mij, ook was ik heel erg bang voor hem omdat hij verschrikkelijk kon bulderen als hij boos was, hij mishandelde mij niet lichamelijk maar wel geestelijk door te zeggen dat ik nooit wat zou worden, ik zou toch ergens aan de lopende band komen te werken. Het heeft heel lang geduurd voor ik daar boven op kwam, ik had een buurman die schreeuwde tegen de kinderen, dan kromp ik helemaal in elkaar en later ben ik gaan nadenken waarom doe ik dat nou eigenlijk, dat heeft toch niks met mij te maken... Ik loop nog vaak genoeg tegen mezelf aan maar als je je verleden een plekje kunt geven gaat het wel telkens een stukje beter en de assertiviteitscursus die ik gevolgd heb heeft mij heel erg geholpen, dat kan ik iedereen aanraden die er moeite mee heeft!

Nelly op woensdag 29 augustus 2012 om 08:48
Beste Josepha,

Hoewel er natuurlijk een risico in zit om met deze beperkte hoeveelheid informatie een reactie te geven, zal ik je weergeven wat mijn eerste impuls is.
Vrijwel altijd als er sprake is van een emotie (daar waar het gevoel jou heeft in plaats van jij het gevoel) is er sprake van een onderliggende mechanisme. Een onderliggend mechanisme wat aangeeft dat er in jou iets leeft dat opgelost wil worden. De aanleiding voor dergelijke projecties ontstaat vaak in de vroege kindertijd. En de verbinding tussen nu en toen ligt in het gevoel wat je bij die situatie ervaart. Een vraag die dan bij mij opkomt is: Had jij wellicht te maken in je vroege kindertijd met een dominant persoon, misschien je vader, moeder, iemand van school, ooms of tantes? Als je je daarbij iemand kunt herinneren, dan kan je jezelf de vraag eens stellen of het gevoel wat je bij die persoon had als kind, hetzelfde gevoel is, wat je bij de personen in het hier en nu ervaart. Als dat zo is, dan wil er iets opgelost worden van daar en toen. Meestal is er dan ook nog een onbewust mechanisme gaande dat je dat niet wilt en onderdruk je het gevoel omdat het een vervelend gevoel is. Het resultaat daarvan is dat het vaak alleen maar erger wordt.
Weet je, de mensen waar jij last van hebt, daar hoeft een ander helemaal geen last van te hebben. Door vervelende ervaringen in je kindertijd, toen je nog niet in staat was om je te verweren zijn bepalend voor hoe je in het hier en nu reageert. Daarom is ook bij het soort situaties wat jij beschrijft er altijd sprake van een soort interactie tussen 'slachtoffer' en 'dader'. De dader is vaak alleen maar dader, doordat er iemand gevoelig is.
Dat klinkt voor jou misschien alsof ik daarmee wil zeggen dat het je eigen schuld is, maar dat bedoel ik er niet mee te zeggen. Het is wel zo, dat zolang je dat onderliggende mechanisme niet oplost, je mee het probleem in stand houdt. Begrijp je dat? Dat komt omdat communicatie vooral via het lichaam plaats vindt en niet via de woorden. Als een dergelijk persoon direct stress bij jou oproept, dan is dat voor de goede lezers zichtbaar via je lichaam. Je angst of irritatie of welk gevoel je op dat moment dan ook maar ervaart wordt door de ander bewust of onbewust opgemerkt. En het resultaat daarvan is dat er incongruentie in je boodschap is. Daar bedoel ik mee dat je lichaam iets anders vertelt dan je woorden. En als er sprake is van incongruentie dan luisteren we allemaal naar wat het lichaam vertelt. Lichaamstaal is namelijk de allereerste taal die je als baby hebt geleerd. Dus mijn uitnodiging aan jou is om de stress en het onderliggende mechanisme in jezelf op te gaan lossen, zodat je van dit type mens geen last meer hoeft te hebben. Heb je hier wat aan?
Lieve groeten,
Nelly

Josepha de vries op woensdag 29 augustus 2012 om 08:21
opkomen voor jezelf .
Hoewel ik redelijk voor mezelf kan opkomen merk ik dat ik bij zeer dominante mensen met een overheersende karakter ik dicht klap en in mijn schulp kruip.Soms heb je van die mensen die constant praten ,en als je hen duidelijk maakt dat waar ze mee bezig ze ondanks dat je het te kennen geeft gewoon door gaan met het gedrag en uiteindelijk ook nog boos worden omdat je hen dat duidelijk maakt.Op het werk had ik last van beledigingen en kleineringen en sexuele intimidatie.Hoewel ik voor mezelf opkwam in die situaties
had ik niets bereikt.Diegene ging door met het in mijn gezicht uitlachen.Uiteindelijk durfde ik niets meer te zeggen en klapte dicht.
De leidinggevende liet dit gedrag toe waar ik uiteindelijk door de stress een TIA kreeg,Onderzoeken door specialisten in het ziekenhuis hebben aangegeven dat mijn lichaam kerngezond is en zij niet weten waar de Tia vandaan komt.Mijns inziens was dat door de stress op het werk.Inmiddels ben ik met dat werk gestopt.Wat mij vaak opvalt is ook al geef ik duidelijk de dingen aan en zeg wat ik daarbij voel diegene dan zo boos worden dat ik soms er van schrik.Op zulke momenten klap ik dan dicht .Als ik er later over nadenk zie ik dat wat ik ook zal doen met zulke persoonlijkheden het nooit goed zal overbrengen.Mijn valkuil is dat mensen met asociaal en grensoverschrijdend gedrag je het enorm moeilijk kunnen maken .Mijn vraag is aan jou hoe word ik daar krachtiger in.
Voor mezelf vind ik dat ik in geen geval mij moet verlagen tot een niveau van schelden en tieren .Dus blijf ik soms stil.

Claire Bolt op dinsdag 28 augustus 2012 om 14:42
Opkomen voor mijzelf op mijn werk, dat gaat hartstikke goed. Leiding geven, taken verdelen, daar een nee horen en geven; etc geen enkel probleem.
Maar opkomen voor mezelf in mijn relatie, oef, dat vind ik zoveel moeilijker.
Dan verplaatst ik me toch snel in die ander, en zet dan mijzelf opzij. Inmiddels weet ik dat ik dit doe, maar het patroon is nog te erg ingesleten om er nog steeds in te vallen. Vooral in drukke periodes, als ik moe ben en de kinderen vragen aandacht, de belasting en de btw komen eraan (eigen bedrijf) en dan ook nog een partner die iets verlangt (waarvan ik zelf dan vind dat ik dat moet kunnen en doen).
En wat vooral issue is, denken dat ik het probleem voor de ander kan oplossen. Ik ben er nog lang niet! en lees dan ook vol bewondering de vorig geplaatste berichten. Wat mooi is, is de bewustwording van mijn eigen gedrag. Ik herken het nu, en kan dus ook anticiperen. Moeilijk, maar ik doe het!

Filiz op dinsdag 28 augustus 2012 om 13:44
Wat een mooi artikel dat zeker aansluit op het moment dat ik besef dat het ok is om mijn grenzen aan te geven. Hele vriendelijke mensen en soms ook kinderen waarbij ik het meeste moeite voelde om soms een Nee terug te geven. Een niet gemeende grote glimlach die mijn weerstand verborgen hield. Wie of wat help ik er eigenlijk mee? Ik ontneem de ander om iets te leren, mis hebben zij die nee ook juist nodig. En ik belemmer mijn eigen zelfvertrouwen nog meer wortels te schieten in de aarde. Je grens op een goede manier aangeven kan erg helend werken, ik kan het weten met een welgemeende glimlach op mijn gezicht :)

Jolanda Abma op dinsdag 28 augustus 2012 om 12:37
Ongeveer 10 jaar geleden zou ik op alles wat mensen om mij heen van mij vragen ja hebben gezegd, ik ben er in de loop der jaren achter gekomen dat dat voor niemand een oplossing is, ik liet over me heen lopen en mensen dachten ze zegt toch wel ja. Niet alleen met andere mensen maar ook alles wat ik mezelf opdroeg te doen. Ik heb toen in een therapie geleerd mij af te vragen of ik eigenlijk iets wel wil doen, dat helpt, natuurlijk kun je dat niet met alles doen maar daardoor heb ik wel geleerd beter voor mijzelf op te komen en mensen om mij heen waarderen dat ook dat ik sterker ben geworden, misschien een tip voor andere mensen die hier moeite mee hebben