Stemmingsstoornis of slaapgebrek?

Wie kent er niet het irritante geluid van een wekker? Met zijn soms indringende signaal en de boodschap dat het tijd is om wakker te worden en je bed uit te komen. Het is een signaal dat er voor zorgt dat een van de belangrijkste dingen in je leven stopt… Je slaap. Als je het eens even snel uitrekent, dan slaap je bij een gemiddelde leeftijd van 90 jaar iets meer dan 30 jaar van je leven.  30 jaar slaap, dat is een hele tijd. Vroeger, toen Edison het licht nog niet had uitgevonden, werd aan slaap een veel positiever betekenis gegeven dan tegenwoordig. We hebben het tegenwoordig te druk, druk, druk om te slapen. Want we moeten zoveel van onszelf... Maar er was een tijd dat daar echt heel anders naar gekeken werd.

Slaap is tijdverspilling

Slaap bracht vergetelheid, ontspanning en rust. Tegenwoordig beschouwen veel mensen het als tijdverspilling. Ik had ooit een collega buschauffeur die altijd zei: Alles wat je meer dan één uur per nacht slaapt is tijdverspilling. Hoewel hij wel altijd goedgehumeurd was, at hij ook ontzettend slecht. Hij kon zomaar een hele taart in zijn eentje opeten. Het laat zich raden dat hij te zwaar was en zijn pensioen uiteindelijk niet heeft gehaald en als gevolg van een hartinfarct is overleden. 

Doorgaan

De betekenis die we aan slaap geven is in de loop van de tijd veranderd. En de uitvinding van het elektrische licht en de gloeilamp zorgde er ook voor dat we niet meer ons normale bioritme volgen. Het feit dat het buiten donker wordt is voor ons geen directe aanleiding meer om te gaan slapen. We kunnen en we gaan nu gewoon door met wat we aan het doen zijn. Het lijkt er misschien op alsof slaap je niks brengt, want je eet niet, je drinkt niet en doet geen andere nuttige dingen. Of misschien toch wel?

Je hersens slapen nooit

Je staat er als je goed slaapt tenminste waarschijnlijk niet zo bij stil, maar slaap is ongelooflijk belangrijk voor je gezondheid. Dat is inmiddels ook via de neurowetenschap (hersenkunde) aangetoond. Je hersens slapen namelijk nooit. Die zijn altijd op de een of andere manier actief. Je hypothalamus regelt je slaap. Hij is als het ware je aan en uitschakelaar. De hypothalamus is een onderdeel van het limbische systeem in je hersenen. Het limbische systeem is betrokken bij je emoties, motivatie, genot en je emotionele geheugen. De hypothalamus controleert het autonome zenuwstelsel en speelt een cruciale rol bij je overleving. Het zorgt ervoor dat je eet, als het nodig is vecht of vlucht en het zorgt ervoor dat je voor nageslacht zorgt. De hypothalamus stuurt daartoe allerlei berichtjes naar andere plaatsen in je hoofd en je lichaam. En zorgt er daarmee voor dat je al of niet wakker blijft of slaapt.

Waarom slapen we?

Er bestaan meerdere invalshoeken en ideeën in de wetenschap over slaap en de geleerden zijn het zoals wel vaker niet over alles met elkaar eens.

1.  Slapen om te herstellen

Een van de theorieën is dat we slapen om te herstellen. Deze theorie heeft de ene keer meer volgers dan de andere keer. Momenteel is hij weer iets meer populair omdat onderzoek aantoont dat bepaalde genen die te maken hebben met het herstelvermogen van ons lichaam alleen actief blijken gedurende onze slaap. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit zeg maar twee standen. Je hebt het sympathische zenuwstelsel, wat je zou kunnen vergelijken met het gaspedaal van je auto en het parasympathische zenuwstelsel, wat vergelijkbaar is met het rempedaal. Tijdens je slaap is het parasympathische zenuwstelsel actief. Je accu wordt in deze stand weer opgeladen. En kapotte cellen worden afgevoerd en vervangen. Je lichaam is in ontspanning, je hartslag gaat omlaag. Net als je bloeddruk. En je hele lichaam wordt voorzien van voldoende bloed en zuurstof. Je lichaam is als het ware in de herstelmodus. 

2.  Slapen om energie te besparen

Een andere benadering is dat we slapen om energie te besparen. Op zich lijkt dat ook weer voor de hand te liggen, maar tegelijkertijd is de hoeveelheid calorieën die je niet verbruikt als je slaapt maar rond de honderd. In vergelijking dan met iemand die wel wakker is, maar niet zoveel doet. Niet echt significant… Hoewel het in bijvoorbeeld de winter als het koud en donker is in vroeger tijden wellicht wel meer voor de hand lag. Vaak was er dan minder eten beschikbaar en dus was dat in die tijd mogelijk wel meer relevant.

3.  Slapen om te verwerken

De derde invalshoek is dat slapen zorgt voor het samenvoegen en verduurzamen van de informatieverwerking. Voor het verwerken van kennis, emoties en ervaringen die je eerder die dag hebt opgedaan. En ook dat slapen zorgt voor het opbouwen van je geheugen, waardoor je leervermogen  en je creativiteit toeneemt. Slaap stimuleert je creativiteit en laat je meer vanuit een helikopterview naar je situatie kijken. Belangrijke verbindingen worden tijdens je slaap versterkt en de minder belangrijke nemen af of verdwijnen.

Gevolgen van slaaptekort 

Waarschijnlijk spelen er nog wel meer dingen mee. En zijn er meer redenen waarom we slapen. Kijk maar eens om je heen. Iedereen kent wel iemand met slaaptekort. Slaaptekort is tegenwoordig een steeds groter probleem. In de jaren 50 sliepen we met zijn allen gemiddeld 8 uur per nacht. Het gemiddelde op dit moment ligt op 6,5 uur. En nachten van 5 uur zijn bij nogal wat mensen geen uitzondering… Om je hersens goed te kunnen laten functioneren heb je echter die 8 uur slaap gewoon nodig. Ook onze jeugd slaapt tegenwoordig veel minder dan de 9 uur die ze nodig hebben voor een optimaal gebruik van hun hersencapaciteit. Ook ouderen slapen veel minder en hebben vaak een onderbroken slaappatroon. Net als mensen in wisseldienst. Of mensen die een jetlag hebben.

Minislaapjes

Ons lichaam doet zijn best om dat tekort te compenseren. Vaak gebeurt dat door middel minislaapjes. Heel even je ogen dicht doen en rust nemen, met alle gevolgen van dien. Jaarlijks zijn er zo’n 100.000 ongelukken op de weg als gevolg hiervan. Slaaptekort heeft allerlei nare gevolgen. Zo neemt je beoordelingsvermogen drastisch af als je last hebt van slaaptekort. Net als je geheugen. En gek genoeg neemt je impulsiviteit juist toe. Maar dat is nog maar het begin. Want slaapgebrek zorgt ook voor stress. Daarnaast zorgt het voor toename van alcohol en drugsgebruik en meer eten. Je wordt door slaapgebrek gevoeliger voor allerlei verslavingen.

Middelengebruik om te activeren

Je gaat meer eten, cafeïne en nicotine gebruiken om jezelf te stimuleren en te activeren. Om vervolgens ’s avonds aan de drank te gaan om weer te kunnen slapen. Dat lijkt voor de hand te liggen, alleen vergroot je het probleem daar weer mee. Want alcohol zorgt er voor dat die herstelprocessen in je hersenen niet of veel minder plaatsvinden omdat je als het ware verdoofd bent. Waardoor het verwerken van de informatie en het opslaan van herinneringen weer wordt verstoord. Op de langere termijn een nogal desastreuze manier dus om in slaap te komen.

Overgewicht als gevolg van slaapgebrek

Ook overgewicht kan een gevolg zijn van slaapgebrek. Als je minder dan vijf uur per nacht slaapt heb je 50% kans om obese, ziekelijk zwaarlijvig te worden. Hoe dat zit? Er is een relatie tussen het hormoon dat je een hongergevoel geeft en een tekort aan slaap. Tekort aan slaap maakt je hongerig. Je lichaam gaat dan om koolhydraten vragen en in het bijzonder om suikers. En die suikers is precies wat je steeds zwaarder maakt. Het mag ook duidelijk zijn dat het te zwaar worden of zijn je ook weer gevoeliger maakt voor allerlei andere klachten en je kans op onder andere diabetes, hartziekten en kanker vergroot. Hmmm... Toch maar wat vroeger naar bed misschien?

Stress als gevolg van te weinig slaap

Een ander gevolg van slaaptekort is dat je stressniveau hand over hand toeneemt. En een van de gevolgen van stress is geheugen verlies. Bovendien veroorzaakt stress weer allerlei andere ziektes en allerlei persoonlijkheidsstoornissen.  Slaaptekort en persoonlijkheidsstoornissen zijn niet alleen maar gewoon met elkaar verbonden. Ze zijn letterlijk en fysiek aan elkaar gelinkt in de hersenen. Het neuronetwerk dat bedoeld is om er voor te zorgen dat je voldoende slaap krijgt, en die je een normale geestelijke gezondheid geeft overlappen elkaar.  Bepaalde persoonlijkheidsstoornissen worden daarom vooraf gegaan en versterkt door slaapgebrek.

Staande slapen

Hoe belangrijk slaap is heb ik ervaren in de tijd dat mijn dochter net geboren was. Mijn dochter was wat je een huilbaby zou kunnen noemen. Zij sliep nauwelijks of niet, had acht voedingen van drie kwartier nodig en ik was doodop en kreeg veel te weinig slaap. Het is ook in die periode dat ik last begon te krijgen van symptomen van fibromyalgie. Ik kon in die tijd wel staande slapen, zo moe was ik. Ik raakte overprikkeld, nerveus, maakte met iedereen ruzie en raakte steeds verder in een neerwaartse spiraal. Gelukkig ben ik die fysieke klachten uiteindelijk allemaal kwijt geraakt, maar dat was wel een lange weg van vallen en steeds weer opstaan...

Bijtijds naar bed!

Al een beetje overtuigd dat je bijtijds naar bed moet gaan? Neem je slaap serieus! Wat ook nog iets is dat goed is om te weten is dat de tijd waarop je naar bed gaat ook van belang is. Tussen 22.00 en 24.00 uur maak je de meeste melatonine aan. Het aanmaken van voldoende melatonine is niet alleen van belang voor een goede nachtrust, maar ook voor de balans in je hormoonhuishouding. Te weinig melatonine zorgt voor een verstoring in je hormoonhuishouding. Je kunt dus niet zomaar stellen dat van 24.00 tot 08.00 uur slapen hetzelfde oplevert als van 22.00 tot 06.00 uur slapen. Let maar eens goed op. Vaak heb je rond 22.00 uur 's avonds een dip in je energieniveau. Het is je natuurlijke ritme wat je vertelt dat het tijd is om te gaan slapen. Als je daar geen gehoor aan geeft, krijg je na ongeveer 23.00 uur weer een opleving. Je wordt weer wakkerder en bent over je eerste slaap heen. Wat er voor zorgt dat je soms toch weer later naar bed gaat dan goed voor je lijf is. Er is nog een reden waarom het belangrijk is om bijtijds te gaan slapen. Tussen 01.00 en Nog niet overtuigd? Hier de belangrijkste consequenties nog even op een rij:

Slaap vergroot:

• De concentratie
• Gezondheid
• Aandacht
• Creativiteit
• Besluitvaardigheid
• Sociale vaardigheden

Genoeg slaap vermindert

• Stemmingswisselingen en stemmingsstoornissen
• Stress
• Boosheid
• Impulsiviteit
• Roken, drinken en teveel eten

Last van slaapproblemen?

Als je af en toe of regelmatig last hebt van slaapproblemen lees dan eens verder in: Tips bij slaapproblemen.

Rust en vrede in jezelf vinden?

Jezelf steeds beter leren kennen en het contact met je lichaam leren herstellen? Meld je dan aan voor de 8 weekse online training Liever Gelukkig met Mindfulness.

Of download mijn gratis E-book: Liever Gelukkig met mindfulness of een van mijn andere gratis E-books.

Geleide meditaties - visualisaties

Leuk of waardevol artikel?

Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?