Assertiviteit: Grenzen en assertieve communicatie

Rekening houden met je grenzen is een sleutel om balans in je leven te kunnen ervaren. Als je te veel en te lang over je grenzen heen gaat of laat gaan, dan raak je jezelf kwijt. Je raakt niet alleen je jezelf kwijt, maar ook je energie. Je begint stress te ervaren en je wordt prikkelbaar en gespannen. Grenzen zijn essentieel voor het krijgen en houden van balans in jezelf. Kijk maar naar wat er om je heen in de wereld gebeurt rondom het thema grenzen. Grenzen worden al eeuwen lang bevochten en verlegd. Essentieel bij het trekken van grenzen is de manier waarop je die grenzen communiceert en hoe absoluut de grens is. Als je grens niet zo vast is, dan ervaart de ander en jij zelf dat ook als een uitnodiging om er ook gemakkelijker over heen te gaan. Wist je dat er drie soorten grenzen zijn? Je hebt fysieke grenzen, emotionele grenzen en mentale grenzen.

Fysieke grenzen  

Je huid is heel duidelijk een voorbeeld van een fysieke grens. Je huid is een supergevoelig laagje dat alles van jou bij elkaar houdt. op je huid zitten ontelbaar vele receptoren, zeg maar ontvangststations waarmee je dus van alles ontvangt. Daarom voel je iedere aanraking van de huid onmiddellijk. Die aanraking kan bijvoorbeeld kou of warmte zijn, maar ook de aanraking van iets of iemand. Een ander voorbeeld van fysieke grenzen zijn de landsgrenzen. Landsgrenzen zijn op een bepaalde manier ook een beetje bijzonder, want ook al is het een fysieke grens, hij is niet altijd en overal even fysiek. Er zijn grenzen tussen landen waarbij je die grens niet duidelijk waarneemt. Zeker nu we in Europa open grenzen hebben. Maar de Chinese en de Berlijnse muur waren daarentegen wel weer een duidelijk voorbeeld van die fysieke landsgrens. Fysieke grenzen zijn over het algemeen een fysieke barrière waar je niet zomaar, zonder meer aan voorbij kunt gaan.

Emotionele grenzen

Emotionele grenzen zijn vaak minder goed zichtbaar en vaak zelfs onzichtbaar. Maar emotionele grenzen zijn wel heel goed voelbaar. Je voelt het duidelijk in je lichaam, dat je iets als leuk of plezierig ervaart. Of juist dat je ergens tegenop ziet of dat je iemand aardig vindt. Bij de verschillende situaties ervaar je verschillende gevoelens en emoties. Zo ook bij emotionele grenzen. We hebben bijvoorbeeld allemaal voorbij ons lichaam een bepaalde ruimte om ons heen waarvan we voelen dat die ruimte nog bij ons hoort. Als dan bijvoorbeeld iemand die je niet (goed) kent te dicht bij je komt staan, dan voel je daar een grens. Je voelt dat die ander in je ruimte komt en daarmee over jouw grens heen gaat. Je ervaart die grens in je lichaam als een fysieke weerstand. Je lichaam geeft je een nee, ik wil dit niet gevoel. Je ervaart daarmee of daardoor spanning in je lichaam.

Mentale grenzen

Mentale grenzen zijn weer een anders soort grenzen. Mentale grenzen gaan over je normen, waarden en regels. Over wat je vindt van iets. Over wat jij als toelaatbaar beschouwt en wat niet. Waar jouw grenzen liggen voor wat jouw normen, waarden en regels betreft. Voorbeelden daarvan zijn: Ik vind dat dieren niet mishandeld mogen worden, of: Ik vind dat je pas vanaf je 18e alcohol mag drinken. En: Ik vind dat kinderen jonger dan 10 jaar niet mogen werken. Als iemand over jouw mentale grenzen heen gaat, dan ervaar je dat in je lichaam in de vorm van een meestal negatief oordeel. Een idee als: Het mag of kan niet wat hier gebeurt.

Door elkaar

In de praktijk lopen fysieke, emotionele en mentale grenzen wel eens door elkaar heen. Want als een mentale grens ver overschreden wordt, krijg je daar vanzelf een gevoel en ook fysieke sensaties bij. Je lichaam reageert dan en vertelt je als het ware: Ho, stop, tot hier en niet verder. 

Over je eigen grenzen heen gaan

Het stellen van grenzen is voor lang niet iedereen zo vanzelfsprekend. De praktijk leert dat lang niet iedereen die een grens ervaart vervolgens in actie komt om goed voor zichzelf te zorgen. Daar spelen allerlei onderliggende factoren een rol in. Als je bijvoorbeeld weinig eigenwaarde hebt, dan zul je niet zo snel en gemakkelijk je ruimte innemen en goed voor jezelf zorgen. Maar ook als bijvoorbeeld je ouders confrontaties uit de weg gingen, dan is de kans groot dat je dat patroon onbewust hebt overgenomen. Ook specifieke incidenten kunnen ervoor zorgen dat je je grenzen niet stelt. Als je als kind een ervaring hebt gehad dat het stellen van een grens tot iets leidde waar je niet blij van werd, dan kan het zijn dat je dat door die ervaring meteen hebt afgeleerd om dat nog een keer te doen. Door die vroeger aangeleerde patronen blijf je dan niet bij jezelf en bij wat voor jou belangrijk is, maar ga je, door niet goed voor jezelf te zorgen, over je eigen grenzen heen. Of andersom: Soms ga je ook over de grenzen van de ander heen... 

Jouw grenzen zijn voor de ander niet leidend

Als je bij jezelf herkent dat je je grenzen regelmatig niet op een adequate manier stelt, dan heb je vrijwel zeker van dit soort onderliggende ondermijnende mechanismen in jezelf. Het is dan dus niet meer de ander, maar jij zélf die de situatie in stand houdt, of zelfs erger maakt. Door niet voor jezelf en jouw grenzen te zorgen, maak jij de ander groter dan jezelf. Je versterkt en vergroot daarmee wat er al is. Je kunt bijvoorbeeld de mentale grens hebben dat jij het niet toelaatbaar vindt, dat mensen over elkaars grenzen heen gaan. En daarmee maak je jouw wereldbeeld, de manier waarop jij over dingen denkt, leidend. Je gedrag is dan niet meer assertief, maar juist eerder sub-assertief of soms zelfs agressief. Meer daarover kun je lezen in het artikel: Agressief, assertief en sub-assertief.

Over je grenzen laten gaan

De praktijk wijst uit dat niet iedereen vindt dat je niet over iemands grenzen heen mag gaan. Wat tot gevolg heeft dat er altijd mensen zullen zijn die wel over jouw grenzen heen gaan. Als jij dan niet goed voor jezelf zorgt omdat je vindt dat het niet zo zou moeten zijn, dan doe je jezelf tekort. Want de ander gaat zich niet zomaar aanpassen omdat iets in jouw wereldbeeld zo hoort. Daarbij is het vaak ook nog zo dat er een bepaalde categorie mensen is die het totaal niet waarneemt dat er bij jou een grens bereikt is. En dat heeft dan meestal weer te maken met de manier waarop er over die grenzen gecommuniceerd wordt.

Een grens kun je niet zomaar aan voorbij

De vraag is dan ook: Is voor jou een grens ook echt een grens? Want een grens is een punt waar je niet zomaar aan voorbij kunt gaan. Als je een muur ziet als een fysieke grens, dan weet je dat je daar niet zomaar aan voorbij kunt. En dat is wel wat er in praktijk bij nogal wat sub-assertieve vrouwen gebeurt. Zij vinden het al heel wat dat ze hebben 'aangegeven' wat ze willen. Om van daaruit te verwachten dat de ander dan wel zal doen wat zij willen. Maar aangeven is niet hetzelfde als een grens stellen. Bij  het aangeven van iets wat je anders wilt is totaal geen sprake van grenzen stellen. Grenzen stellen betekent dat er consequenties zijn. Zonder consequenties is je grens geen echte grens.

Grenzen neerzetten

We ervaren allemaal bewust of onbewust grenzen. Om balans in je leven te hebben en te houden is het voorwaarde dat je je bewust bent van je grenzen en dat je daarnaast in staat bent om die grenzen op een positieve en constructieve manier neer te zetten. Een effectieve communicatie luistert hierin nogal nauw. Het kan helpen bij het stellen van grenzen om gebruik te maken van een aantal assertieve vaardigheden. Meer daarover kun je lezen in: Assertieve communicatie, voorbeelden.

Grote valkuil is....

Regelmatig kom ik in de praktijk tegen dat mensen denken dat ze grenzen stellen, terwijl het enige dat ze doen is vertellen wat ze vervelend vinden en/of wat ze niet willen. En vaak zijn ze dan ook nog verbaasd dat het stellen van hun grenzen niet werkt. Grenzen stellen is in mijn ogen echt iets anders. Een grens kun je zien als een letterlijke barrière, iets waar je niet zomaar voorbij komt. Een muur is zoals ik al aangaf zo’n letterlijke grens. Die loop je ook niet zomaar omver. Die muur die blijft wel staan en als je er tegenaan loopt zonder met die muur rekening te houden, dan zul je je pijn doen.

Pijn of last bezorgen

Wil je op een effectieve manier een grens stellen, dan is dat ook wat er gebeuren moet. Je zult een barrière moeten opwerpen voor de ander, waar hij of zij niet zomaar voorbij komt. Daarnaast zul je de ander ook op de een of andere manier pijn of last moeten gaan bezorgen. Anders is de kans groot dat de ander geen rekening gaat houden met jou en wat jij graag wilt. Dan ligt de last bij jou en kan de ander ongehinderd zijn of haar gang gaan.

Uitstel techniek

Laatst had ik er met een van mijn klanten een gesprek over. Hij dacht zeker te weten dat hij wel grenzen trok. Bij enig doorvragen bleken zijn grenzen niets anders dan een uitstel techniek te zijn. Uitstel waarbij hij zelf last had van zijn onvermogen grenzen trekken. Iemand vroeg hem bijvoorbeeld iets te doen waar hij feitelijk geen tijd voor kon vrij maken. Wat hij vervolgens deed is zeggen dat het nu niet kan, maar volgende week wel. Dat is niet perse niet effectieve manier. Soms kan dat een goed alternatief zijn. Maar wanneer de totale hoeveelheid werk over een langere periode te groot is, dan werkt de uitstel techniek minder effectief.

Wat wel en wat niet?

Dan zul je echt moeten minderen. Wat in de praktijk betekent, dat je naar je baas zult moeten toestappen en zeggen: Dit is de hoeveelheid werk die op mijn bordje ligt. Daar is zoveel tijd voor nodig en dit is de beschikbare tijd. Wat wil je dat ik wel ga doen en wat niet? Je kunt daar natuurlijk ook zelf wel een voorstel in doen. Maar alles doen in te weinig tijd is een goed voorbeeld van slecht voor jezelf zorgen. Je resultaten worden er minder door en je stress neemt toe. Daar is uiteindelijk niemand bij gebaat.

Geloofwaardiger

Het stellen van grenzen zorgt voor duidelijkheid voor alle partijen. Je  wordt iemand met wie rekening wordt gehouden. Bovendien word je geloofwaardiger, want deze aanpak maakt het mogelijk om je aan je afspraken te houden. Reden genoeg dus om echte grenzen te gaan stellen in plaats van alleen maar te zeggen wat je niet wilt. Daar wordt uiteindelijk iedereen blij van :-) In het artikel: Over mijn grenzen heen licht gastschrijfster Tineke de door haar gebruikte DESC methode voor het stellen van grenzen toe.

Zelfvertrouwen voor vrouwen

Gratis e-book Liever Assertiever downloaden?

Meer informatie over hoe je grenzen stelt en goed voor jezelf kunt zorgen zonder de ander daarbij uit het oog te verliezen? Vraag dan mijn gratis E-book Liever Assertiever aan of een van mijn andere gratis E-books.

Leuk of waardevol artikel?

Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?