Stress is een bijzonder iets. Daarbij is het effect van stress op je lichaam groot. Stress is om te beginnen een containerbegrip voor allerlei dingen die je systeem uit balans brengen. Die verstoring van je balans ontstaat niet alleen als je letterlijk in de stress schiet. Er zijn veel, heel veel dingen die stress in je systeem kunnen veroorzaken. Zelfs als je het bewust niet als stress ervaart (omdat je er bv. al zolang aan gewend bent en niet meer anders weet), maar bijvoorbeeld ook een griep of andere ziekte geeft stress in je systeem. Dus of je het in de gaten hebt of niet dan nog brengen veel factoren stress in je systeem en kunnen daarmee enorme impact hebben op je lichaam. Wat doet stress in je lijf?
Stressrespons in ons lichaam
Om te beginnen is het goed even de geschiedenis in te duiken om het effect van stress op je lichaam helder te krijgen. Ons lichaam is namelijk in de afgelopen eeuwen nauwelijks veranderd. Net als onze stressrespons. Onze reactie op stress is ook door de eeuwen heen gelijk gebleven. Maar toch zijn de verschillen tussen toen en nu groot! In de oertijd waren er maar een paar zaken die stress konden oproepen. En dat waren nogal overzichtelijke dingen. Een gezonde holbewoner die tevreden in zijn stam leefde zal het grootste deel van de tijd in een ontspannen toestand hebben geleefd en alleen als hij oog in oog met een tijger of een beer stond had zijn lichaam last van acute stress. Die acute stress zorgde ervoor dat zijn lichaam in de heel basale vechten of vluchten reactie schoot waar je hieronder meer over kunt lezen. Maar dat gebeurde in de praktijk maar zelden en de rest van de tijd was hij bezig met het verzamelen van bessen, hier en daar een beetje vissen, wat hier en daar rondscharrelen en voor nageslacht zorgen. Lekker overzichtelijk dus. Toegegeven, de meeste holbewoners werden niet echt heel oud, vanwege die gevaren waar wij in onze tijd dan weer minder of geen last van hebben. Wij hebben inmiddels allemaal wel een dak boven ons hoofd en geen tijgers en beren die ons daar nog komen lastig vallen…
Het effect van de stress op je lichaam is groot
Maar stress hebben we wel. Alleen onze stress is een ander soort stress dan de holbewoners ervoeren. En het effect van de stress op ons lichaam groot. Wij hebben last van bijvoorbeeld werkstress, financiële stress, echte of ingebeelde angsten, depressieve buien, eenzaamheid, ingewikkelde relaties, eenzaamheid enzovoorts. Onderaan dit artikel vind je nog een overzicht van meer voorbeelden die voor (onbewuste) stress kunnen zorgen. Deze vormen van stress die ontstaan als gevolg van bepaalde gedachtes en denkbeelden, die tot bepaalde gevoelens leiden en die op hun beurt weer onze hypothalamus aan het werk zetten en die het lichaam in de stressreactie brengt. (De hypothalamus controleert ons autonome zenuwstelsel en ons hormoonsysteem, oftewel: hij speelt een cruciale rol bij ons gedrag wat gericht is op overleving).
Hoe ons brein omgaat met stress
Nu gebeurt er in ons systeem iets bijzonders. Je denken is zich er wel van bewust dat de geschetste omstandigheden vooral in ons hoofd plaatsvinden. Maar ons reptielenbrein (ons oudste brein) maakt dat onderscheid niet. Het maakt voor ons reptielenbrein niet uit of je angst terecht of waar is of niet, hij neemt gewoon aan dat het waar is. Ons reptielenbrein gaat er dus gewoon van uit dat we worden aangevallen. Dat betekent dus dat alhoewel je niet letterlijk in gevaar bent, je lijf wel zo reageert. Je lijf reageert zo omdat je reptielenbrein dus denkt dat het wel in gevaar is en zet daarmee een keten van reacties in werking.
Vechten of vluchten
Het zet om te beginnen de hypothalamus aan tot het produceren van corticotropin releasing factor crf af aan ons zenuwstelsel. CRF is een stofje dat vervolgens weer de hypofyse activeert om prolactine af te geven. Prolactine is een groeihormoon en een adrenocorcotroophormoon ACTH, wat weer de bijnieren aanzet om cortisol aan te maken en af te geven. Cortisol op zijn beurt helpt om ons lichaam in evenwicht te houden bij gevaar. Wanneer nu de hypothalamus dit proces in werking zet, heeft dat ook gevolgen voor ons sympathische zenuwstelsel. Het orthosympatische zenuwstelsel, wat een onderdeel is van ons autonome zenuwstelsel, en wat voor de vechten of vluchten reactie zorgt zet vervolgens de bijnieren aan om de hormonen epinefrine en noradrenaline te maken.
Het effect van stress op je lichaam
Hierdoor gaat je hartslag omhoog, net als je bloeddruk. Het afgeven van deze hormonen zorgt voor allerlei veranderingen in de systeem. Zo trekken de bloedvaten samen in je verteringssyssteem, maar ook in je handen en voeten. Terwijl aan de andere kant de vaten die naar het hart, je hersens en de grote spiergroepen zich juist verwijden. Er ontstaat daardoor stuwing van je bloed naar juist die organen die je gaan helpen om uit de stress veroorzakende situatie te ontsnappen. Je pupillen worden groter, zodat je beter het licht kunt opvangen en je scherper kunt zien. Je stofwisseling versnelt om er voor te zorgen dat je (door middel van het afbreken van je voorraad vet) een energiestoot krijgt in de vorm van glucose die daardoor vrij komt. Je ademhaling gaat omhoog en versnelt, je luchtwegen verwijden zich zodat je meer zuurstof in je longen kunt opnemen. Ook je spieren spannen zich aan en maken zich klaar om weg te sprinten van de ervaren of ingebeelde dreiging.
En ook nog...
Daarnaast word je immuunsysteem onderdrukt. Je maagzuur neemt toe en de enzymen die je nodig hebt om je eten te verteren nemen af. Het gevolg daarvan is dat je last kunt krijgen van samentrekking in je slokdarm, of diarree of juist verstopping. Je zin in seks verdwijnt, want seks en voortplanting hebben in een dergelijke situatie geen prioriteit. Je lijf gaat in een overlevingsstand en negeert op dat moment je behoefte aan slaap, spijsvertering en voortplanting. In plaats daarvan focust het zich volledig op denken, ademhalen, rennen en zuurstof en energie geven, met als doel je naar een veilige situatie te brengen.
De dreiging bestaat vaak alleen maar in je hoofd
Dit is uiteraard een hele gezonde reactie op een feitelijke dreiging. Maar wat nou als die dreiging alleen maar in je hoofd bestaat? Wat als er feitelijk geen dreiging is, maar je denken wel denkt dat er een dreiging is? Zoals gezegd kan je reptielenbrein geen onderscheid hierin maken, waardoor je lichaam in die situaties op precies dezelfde manier reageert. Het weet namelijk niet dat er geen echte dreiging is. Dat betekent dus ook dat als je regelmatig last hebt van stress, dat je je lichaam aan het uitputten bent. Je kunt je dan namelijk niet voldoende meer ontspannen. En als je niet meer voldoende kunt ontspannen kan je immuunsysteem ook niet meer tijdig repareren wat kapot is en wat wel gerepareerd moet worden om gezond te blijven.
Het effect van stress op je lichaam op de lange termijn
Daardoor raken naar gelang de stress langer duurt, je organen beschadigd. Foute cellen krijgen de kans om zich te vermenigvuldigen. Er is sprake van een chronische belasting die op termijn zijn prijs heeft en ervoor zorgt dat we ziek worden. In gezond lichaam dat in balans is worden elke dag kankercellen aangemaakt, die ook weer net zo gemakkelijk door ons immuunsysteem worden vernietigd. Maar bij chronische belasting als gevolg van stress stopt dat proces. Het resultaat is dat deze cellen zich ongehinderd kunnen vermeerderen. Als deze belasting van ons lichaam te lang duurt worden we op een gegeven moment ziek.
Je lichaam is wijs en weet wat het nodig heeft
Toch is dat normaal gesproken niet nodig. Ons lichaam is heel wijs. Het weet precies wat het nodig heeft om weer in balans te komen. Het denken van positieve gedachten, in contact zijn met je gevoel van liefde voor jezelf en voor anderen, het voelen van verbinding, intimiteit, genieten en in contact zijn met je gevoel van hoop, verlangen en verwachting zorgt ervoor dat de hypothalamus zijn stressreactie stopt. Wanneer je je positief, geliefd, gesteund en hoopvol voelt en wanneer je met je aandacht in het hier en nu bent en je leven in een flow zit. Of wanneer je je seksueel verbonden voelt of juist spiritueel verbonden voelt, dan verdwijnt de stressreactie en komt daar een ontspanningsreactie voor in de plaats. De cortisolspiegel gaat weer omlaag net als je adrenalineniveau. Je immuunsysteem wordt weer ‘wakker’ en je lichaam kan weer aan de slag met het repareren van de kapotte cellen. Dit zelfreparatieproces voorkomt dat je ziek wordt.
De kracht van je gedachten
Wat is hier nu de clou van? Ik weet natuurlijk niet of jij gelooft dat er een connectie is tussen lichaam en geest, maar er zijn inmiddels nogal wat onderzoeken die laten zien dat dat zo is. En in feite is dat ook al heel lang bekend. Je hoeft alleen maar naar het placebo effect te kijken. In veel gevallen is het al voldoende dat mensen geloven dat ze beter zullen worden. Deze overtuiging zorgt er in veel gevallen voor dat het lichaam zichzelf geneest. Als je in dit onderwerp geïnteresseerd bent, kan ik je het boek Meer brein minder medicijn van Lissa Rankin van harte aanbevelen. Je gedachten hebben een heel belangrijke sleutelrol in helen van je lichaam. Wat het een en ander wel wat lastig maakt is dat een groot deel van onze gedachten onbewust is en ook nog herhalend is. En bij de meeste mensen is ongeveer 70% van de gedachten negatief van lading. Dus op het eerste oog lijkt het wat makkelijk gezegd: Verander je gedachten en je verandert je gezondheid. Het is dan ook eerder een proces dan een knopje waar je op drukt en klaar.
De kracht van mijn gedachten...
Ik weet uit mijn eigen ervaring dat die wisselwerking er is. Ik heb diverse keren in mijn leven ervaren dat het zo werkt. En ik ga een van die voorbeelden met je delen. Toen mijn man en ik een jaar of tien geleden op vakantie gingen, kreeg ik tijdens de vakantie een slijmbeursontsteking. Ik was niet te harden zo chagrijnig ik was van de pijn. Zitten deed zeer, niks doen deed zeer en slapen deed ook zeer. Kortom dat was niet onze meest gezellige vakantie J Een jaar of zeven later kreeg ik twee dagen voor ons vertrek opnieuw last van die schouder. En ja, hoe werkt dat in onze hersenen? Ik dacht uiteraard: Oh nee he, niet weer. Straks heb ik weer een verpeste vakantie door de pijn. Omdat ik dat niet wilde, ben ik de volgende dag in de middag naar de apotheek gegaan om te kijken of ik er iets voor kon krijgen. Misschien was het heel naïef, maar ik dacht dat een nek kraag er voor zou zorgen dat de druk eraf zou gaan waardoor de pijn minder zou worden. Maar een nek kraag was niet zomaar bij de apotheek te koop. Die moest aangemeten worden werd mij verteld. Vervolgens vroeg ik of ze dan niet iets van spierverslappers hadden of zo. Dat kon alleen op recept en dat ging niet meer lukken die dag. Ik heb daar toen de betekenis aan gegeven dat het universum wilde dat ik zonder wat op vakantie ging. En is het ook gegaan. We gingen richting Zweden en toen we daar twee dagen waren was de pijn weer niet meer om te harden. Ik lag op bed in de caravan en luisterde naar een trainingsprogramma van Lester Levinson die mij vertelde wat ik allang wist: Dat alles waar je energie in steekt groter wordt… Maar wat er gebeurde was dat ik ineens een brainwave kreeg. Ik realiseerde me dat ik veel energie stak in de pijn. Op dat moment besloot ik om met behulp van een affirmatie mijn focus te verleggen. Ik heb zoveel mogelijk de hele dag door tegen mezelf gezegd: Al mijn spieren en gewrichten zijn sterk soepel en gezond. En je wilt het niet geloven, maar binnen twee dagen was de pijn volledig verdwenen…
Moraal van het verhaal
Stress heeft invloed op je lichaam en vice versa, want een lichaam wat last heeft van stress, veroorzaakt weer nieuwe stress in je systeem. Door je bewust te worden van je stress en door heel bewust je aandacht te richten op datgene waar jij van ontspant, verzorg je je lichaam en stel je het in staat weer voor jou te zorgen. Je lichaam geeft daar ook regelmatig signalen over af. Signalen die in het begin als een soort fluistering voorbij komen, maar als je niet bent afgestemd op die signalen, dan mis je ze. Of erger nog: je negeert ze… Maar je lichaam blijft net zolang signalen afgeven totdat je gaat luisteren. Waar de signalen eerst een soort fluistering zijn, wordt haar roep naarmate de stress langer duurt steeds luider. Helaas leven we in een maatschappij waarin velen van ons niet meer in contact zijn met ons lijf, waardoor we de fluistering missen. Want uiteraard is het natuurlijk beter om waar mogelijk je stress te voorkomen en als je stress ervaart voor zoveel mogelijk ontspanning te zorgen.
Voorbeelden van zaken die onbewust voor stress zorgen:
- Teveel of te weinig eten
- Te gehaast eten
- Te weinig groente (minder dan 500 gram per dag) eten
- Te weinig fruit eten
- Te weinig (water) drinken
- Te veel koffie drinken
- (Te veel) alcohol drinken
- Wit meel producten
- Suikers
- Niet biologisch eten
- Verontreinigde lucht
- Te zwaar of te licht zijn
- Eet of drinkverslavingen
- Kant en klaar maaltijden
- Pakjes en zakjes gebruiken voor de maaltijd
- Roken
- Je ergens zorgen over maken
- Uitstelgedrag
- Moeite hebben met ontspannen
- Perfectionisme
- Onnodige zelfkritiek
- Piekeren
- Relatieproblemen
- Afwijzing (door bv. kinderen)
- Slecht slapen
- Geen sociaal steunsysteem
- Niet kunnen delen wat je bezig houdt
- Angst of pijn
- Medicijngebruik
- Operaties
- Niet kunnen loslaten
- Negatieve kijk op zaken en vooral zien wat er niet goed is/gaat
- Te weinig rekening met jezelf houden en teveel met anderen
- Moeite om fouten te durven maken
- Hoge eisen aan jezelf en anderen stellen
- Alles zelf willen doen
- Slechte relatie met ouders of kinderen
- Werk waar je geen energie van krijgt
- Conflicten in de familie
- Eenzaamheid
- Kwikvullingen
- Problemen met je gebit
- Gebruik van xeno oestrogenen (verstorende stoffen in bv. plastic maar ook in schoonmaakt middelen of cosmetica)
- Magnetron gebruik
- Straling van je telefoon of andere elektrische apparatuur
- Gebruik van Wi-Fi
- Andere stralingsbronnen bv. G4 of G5
- Hele dagen achter de computer
- Gebruik van een DECT telefoon
- Allerlei chemische stoffen variërend van wasmiddelen tot onkruidverdelgers
- Etc. etc. etc.
PHPD
Onderschat bovenstaande factoren niet. Naast dat er veel meer voor de hand liggende factoren zijn die stress veroorzaken zijn bovenstaande factoren veel sluipender en veelal niet direct zichtbaar. Maar dat wil niet zeggen dat ze hun werk niet doen. Ga daarom als je je niet optimaal voelt en je hebt last van wat ik noem: PHPD (pijntje hier pijntje daar) voor jezelf na welke van bovenstaande factoren bij jou voor stress zouden kunnen zorgen en ga ook na wat je daaraan kunt doen. In onderstaande artikelen kun je meer lezen over stress en over ontspanning!
Andere artikelen over stress
Stress verminderen door positieve gedachten
Tien oefeningen tegen onrust en stress
Rust en vrede in jezelf vinden?
Jezelf steeds beter leren kennen en het contact met je lichaam leren herstellen? Meld je dan aan voor de 8 weekse online training Liever Gelukkig met Mindfulness.
Of download mijn gratis E-book: Liever Gelukkig met mindfulness of een van mijn andere gratis E-books.
Geleide meditaties - visualisaties
Leuk of waardevol artikel?
Als je dit artikel waardevol vindt, help dan mee dit te verspreiden door het te delen met andere vrouwen. Dit kan o.a. door middel van social media knoppen. Ik vind het ook altijd fijn als je een reactie achterlaat. Wat is jouw eerste stap om beter voor jezelf te zorgen?
